Η υπόθεση της κωμωδίας είναι η ακόλουθη: ο αμπελουργός
Τρυγαίος, ένας
απλός και τίμιος αγρότης, δεν αντέχει άλλο τις συμφορές από
τον πόλεμο
και αποφασίζει ν' ανέβει στον ουρανό καβάλα σ' ένα
σκαθάρι, που ο ίδιος
είχε αναθρέψει γι' αυτόν το σκοπό.
Στόχος του είναι να κάνει τα
παράπονά του
στο Δία και να ζητήσει ειρήνη για το καλό των Ελλήνων.
Φτάνοντας στον ουρανό,
μαθαίνει από τον Ερμή ότι οι θεοί έχουν αποτραβηχτεί στο
πιο ψηλό σημείο
του, αγανακτισμένοι από τις διαρκείς εχθροπραξίες
των αντιπάλων.
Στη θέση τους έχει μείνει ο θεός Πόλεμος, ο οποίος έκλεισε
την Ειρήνη σε μια
σπηλιά και ετοιμάζεται να βάλει όλες τις πόλεις σ' ένα
γουδί για
να τις καταστρέψει. Ο Τρυγαίος καλεί όλους τους Έλληνες
και κυρίως τους
απλούς πολίτες να βοηθήσουν, ώστε όλοι μαζί να μετακινήσουν
το βράχο που
φράζει την είσοδο της σπηλιάς, για να ελευθερώσουν την
Ειρήνη. Η προσπάθεια
στέφεται με επιτυχία την τρίτη φορά. Η Ειρήνη ξεπροβάλλει
από τη σπηλιά
συνοδευόμενη από δύο ωραίες κόρες, τη θεά των καρπών, την
Οπώρα και τη θεά των
επίσημων τελετών και εορτών, τη Γιορτή. Το υπόλοιπο της
κωμωδίας είναι
ένας ύμνος για την ειρήνη, ένα γλέντι για την απελευθέρωση
της θεάς.
Κυριαρχεί η χαρά της ζωής και η δημιουργία. Μετά το θρίαμβο
και μέσα στη
γενική ευθυμία, βρίσκει ο Αριστοφάνης την ευκαιρία να
γελοιοποιήσει τους
πολεμοκάπηλους και τους εμπόρους των όπλων.
Η κωμωδία του Αριστοφάνη
Ειρήνη
συμβολίζει τον
πόθο του ανθρώπου
για την εξάλειψη του πολέμου και την επικράτηση της
ειρήνης. Αναφέρεται
στο όραμα αυτό, για το οποίο τόσοι αγώνες έχουν γίνει και
τόσο ανθρώπινο
αίμα έχει χυθεί.
Όταν ο
Διονύσιος, ο τύραννος των Συρακουσών, ζήτησε από τον
Πλάτωνα
να του υποδείξει ένα βιβλίο, ώστε από αυτό να γνωρίσει την
Αθήνα, ο μεγάλος
φιλόσοφος τού έστειλε τις κωμωδίες του Αριστοφάνη.
Πράγματι, από κανένα
άλλο έργο της Αρχαιότητας δε σχηματίζουμε πιο ζωηρή ιδέα
του τι ήταν
η Αθήνα στα τέλη του 5ου και στις αρχές του