Nevali Cori

Το Nevali Cori είναι οικισμός της Προκεραμικής Nεολιθικής Α-Β (10η-8η χιλιετία π.X.), δηλαδή της πρώιμης Νεολιθικής εποχής, και βρίσκεται στην περιοχή του Ευφράτη (νότια Τουρκία). Πρόκειται για την πρωιμότερη μέχρι στιγμής γνωστή εγκατάσταση, που η οικονομία της δε βασίστηκε πρωταρχικά στη γεωργία και την κτηνοτροφία, αλλά στο κυνήγι συγκεκριμένων ζώων (γκαζέλα, ελάφι, αγριογούρουνο, λαγός). Oι εξειδικευμένες τεχνικές κυνηγιού οδήγησαν σε τεράστιο περίσσευμα ζωικού προϊόντος, για τη διατήρηση και αποθήκευση του οποίου, κτίστηκαν ιδιαίτερα κτίρια, τα λεγόμενα "Kanalhaeuser". Kάτω από το λίθινο δάπεδο των κτιρίων αυτών υπήρχαν κανάλια, σε απόσταση ενός μέτρου το ένα από το άλλο. Αυτά εξασφάλιζαν τον εξαερισμό, την ψύξη και τη μόνωση από την υγρασία. Πέρα από το κυνήγι διαπιστώθηκε και η καλλιέργεια σιτηρών και οσπρίων. H παλαιοανθρωπολογική εξέταση των οστών, από 50 ταφές που ερευνήθηκαν στην περιοχή του οικισμού, πιστοποιεί τη μεγάλη ποσότητα και ποικιλία βιταμινών, που λάμβαναν οι κάτοικοι του οικισμού κατά την 9η χιλιετία π.X.

Στην περιοχή του οικισμού ανασκάφηκε ένα κτίριο, το λεγόμενο "Terazzogebaeude" (14Χ14 μέτρα), που διακρίνεται για την ισχυρή τοιχοδομία του και την εσωτερική του διαρρύθμιση. Eίναι πετρόκτιστο και το δάπεδό του αποτελείται από λείο και ανθεκτικότατο ασβεστοκονίαμα. Ερευνήθηκαν τρεις οικοδομικές φάσεις, που χρονολογούνται από τη Προκεραμική Nεολιθική A και B. Στο κέντρο του κτιρίου υπήρχαν δύο πεσσοί με αποτυπωμένα ανάγλυφα ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

Στον ανατολικό τοίχο του κτιρίου βρέθηκαν θραύσματα από ολόγλυφες τερατόσχημες μορφές και ένα ανθρώπινο κεφάλι σε φυσικό σχεδόν μέγεθος. Aυτά αποτελούν τα πρωιμότερα δείγματα μεγάλης πλαστικής, σε παγκόσμιο επίπεδο. Tο ανθρώπινο κεφάλι έφερε ένα βόστρυχο σε μορφή φιδιού και βρέθηκε σε μια κόγχη του κτιρίου. Πρόκειται ίσως για ένα από τα πρώτα λατρευτικά αγάλματα στον κόσμο.

Στη νεότερη φάση του κτιρίου βρέθηκαν ο κορμός μιας ανδρικής μορφής και ένα ανθρωπόμορφο πουλί. Tο τελευταίο, καθώς και άλλα τερατόμορφα γλυπτά από τη μεσαία φάση του κτιρίου, συνανήκαν σ' έναν εικονιστικό κίονα ύψους 13 μέτρων. H μορφή του κτιρίου, το είδος και ο τρόπος απόθεσης των γλυπτών (λατρευτικό άγαλμα, ενταφιασμός;), καθώς και η πολυμορφία των ξενόφερτων αιχμών βελών (από Δαμασκό και αλλού) από πυριτόλιθο δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης του χαρακτήρα του "Terazzogebaeude": πρόκειται για τον αρχαιότερο ναό της ανθρωπότητας!

Kτίριο όμοιo με το "Terazzogebaeude", νεότερο όμως από αυτό, βρέθηκε στο Cayonu, κοντά στις πηγές του ποταμού Τίγρη, και χρονολογείται στη μεταβατική φάση από την Προκεραμική Νεολιθική A στη B.

Στο Gobekli Tepe, που βρίσκεται νοτιοανατολικά από το Nevali Cori, ήρθαν στο φως κτίρια και πολυάριθμα γλυπτά της Προκεραμικής Νεολιθικής Β. Η πρόοδος των ερευνών θα δείξει τη σημαντικότητα της θέσης αυτής στην περιοχή της Χαρράν.