|
Ιωάννης Χρυσάφης
Το έργο του Ιωάννη Φωκιανού ιδίως μετά το 1870, όταν δηλαδή
ανέλαβε τη διοργάνωση των τρίτων Ζάππειων Ολυμπιακών Αγώνων,
σημάδεψε τις πρώτες οργανωμένες προσπάθειες διαμόρφωσης των
αθλητικών  θεσμών
και μηχανισμών στην Ελλάδα. Ο θάνατός του λίγες μόνο εβδομάδες
μετά τη διοργάνωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων
το 1896 σηματοδοτεί και το τέλος της πρώτης αυτής εποχής του
ελληνικού αθλητισμού. Η επόμενη περίοδος θα μπορούσε συμβατικά
να προσδιοριστεί από την επαύριο των Αγώνων έως το τέλος του
Mεσοπολέμου. Πρόκειται για μια εποχή αλυτρωτικών πολέμων (1897,
Βαλκανικοί, Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Εκστρατεία),
εδαφικής επέκτασης του ελληνικού κράτους, πολιτικών εντάσεων
(Εθνικός Διχασμός, στρατιωτικές επεμβάσεις), οικονομικών και
κοινωνικών προβλημάτων (πρόσφυγες). Είναι ταυτόχρονα μια εποχή
αλλαγών και επίτασης των διαδικασιών εκσυγχρονισμού της ελληνικής
κοινωνίας. Η πολιτική επικράτηση των Φιλελευθέρων και του
Βενιζέλου στο μεγαλύτερο διάστημα αυτής της εποχής εξέφρασε
σε μεγάλο βαθμό τη δυναμική των αλλαγών. Στο χώρο του αθλητισμού
φορέας και εκφραστής αυτών των αλλαγών υπήρξε ο Ιωάννης Χρυσάφης.
Ο Χρυσάφης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1873. Ως φοιτητής σπούδαζε στη φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και σύχναζε στο Κεντρικό Γυμναστήριο που διηύθυνε ο Ιωάννης Φωκιανός, αποτελώντας έναν από τους αθλητές του. Μάλιστα, υπήρξε ένας από τους αθλητές εκείνους που παρακολούθησαν τη "σχολή" γυμναστών που οργάνωσε το 1893 και το 1894 ο Πανελλήνιος Γ.Σ. και υπήρξε ένας από τους πρώτους γυμναστές. Την ίδια χρονιά (1893) διορίστηκε γυμναστής σε δημόσιο σχολείο, στο Βαρβάκειο Λύκειο. Ταυτόχρονα, εργαζόταν ως γυμναστής και στον Πανελλήνιο, όπου έκανε προσπάθειες να υιοθετηθεί το σουηδικό σύστημα γυμναστικής αντί του γερμανικού. Η διαφωνία με τους διοικούντες το σύλλογο, οι οποίοι δε συμφωνούσαν με τους νεωτερισμούς που εισηγούνταν, και η σχεδόν ταυτόχρονη διάσπαση του Π.Γ.Σ. οδήγησαν το Χρυσάφη στον Εθνικό Γυμναστικό Σύλλογο.
Eκεί σε μια εποχή κοσμογονίας για τον ελληνικό αθλητισμό εξαιτίας
της προετοιμασίας των Αγώνων του 1896 δόθηκε στο Χρυσάφη η
δυνατότητα να δοκιμάσει το εκσυγχρονιστικό του πρόγραμμα.
Αυτό αποσκοπούσε στην εναρμόνιση του ελληνικού αθλητισμού
με τα αθλήματα, τους κανονισμούς και τα συστήματα εκγύμνασης
που κυριαρχούσαν στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο. Στα αξιοσημείωτα
της δράσης του Χρυσάφη τα χρόνια εκείνα είναι ασφαλώς η διοργάνωση
των Τηνίων (1895), καθώς και η συγγραφή των βιβλίων Εγχειρίδιον
σχολικής Γυμναστικής (1893) και Αθλητικά αγωνίσματα,
προπόνησις και υγιεινή (1896), που ήταν από τα πρώτα ελληνικά
αθλητικά βιβλία. Τα Τήνια, μια πρωτοβουλία του Εθνικού Γ.Σ.
και του Χρυσάφη, είναι οι πρώτοι διασυλλογικοί αγώνες με πανελλαδικό
χαρακτήρα και, ταυτόχρονα, οι πρώτοι αθλητικοί αγώνες με αποκλειστικά
διεθνώς αναγνωρισμένα αγωνίσματα και κανονισμούς. Ο στόχος
της διάκρισης στους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι εμφανής.
Όλα αυτά οδήγησαν στην ανάμειξη του Χρυσάφη στη διοργάνωση των Αγώνων του 1896. Τρία χρόνια αργότερα θα είναι ο πρώτος Έλληνας γυμναστής που θα σταλεί στο εξωτερικό για σπουδές. Ο Χρυσάφης ως θιασώτης του σουηδικού συστήματος επέλεξε τη Στοκχόλμη και το περίφημο την εποχή εκείνη Γυμναστικό Ινστιτούτο της πόλης αυτής, όπου σπούδασε για δύο χρόνια. Με την επιστροφή του, το 1902, τοποθετήθηκε ως καθηγητής στη Σχολή Γυμναστών. Στα επόμενα χρόνια συμμετείχε σε διεθνή αθλητικά συνέδρια, έγραψε βιβλία και μετέφρασε κανονισμούς διάφορων αθλημάτων (ανάμεσα σε αυτά το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ), ενώ το 1906 είχε σημαντικές αρμοδιότητες στη διοργάνωση της Μεσολυμπιάδας.
Η πολιτική αλλαγή που σηματοδοτεί το Kίνημα στο Γουδί (1909) και η άνοδος του Βενιζέλου στην εξουσία αποτέλεσε την ευνοϊκή συνθήκη για την ουσιαστικότερη ανάμειξη του Χρυσάφη στη διαμόρφωση των αθλητικών θεσμών και μάλιστα σε ρόλο ρυθμιστή: το 1910 έγινε επιθεωρητής Γυμναστικής, το 1914 (κι ενώ στο μεταξύ είχε πολεμήσει στους Βαλκανικούς ως έφεδρος αξιωματικός) έγινε γενικός επιθεωρητής και το 1919 διευθυντής του τμήματος Σωματικής Aγωγής του Yπουργείου Παιδείας. Στα χρόνια αυτά είχε τη δυνατότητα να εφαρμόσει τις αντιλήψεις και τις μεθόδους του ιδίως στο σχολικό αθλητισμό. Οι εισηγήσεις του Χρυσάφη για την αναδιάρθρωση της φυσικής αγωγής στο σχολείο εντάσσονται στο ευρύτερο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος των Γληνού, Τριανταφυλλίδη και Δελμούζου, που έμεινε γνωστή ως "Eκπαιδευτική Mεταρρύθμιση" (1917-1920).
Στα επόμενα χρόνια και έως τον ξαφνικό θάνατό του το 1932
διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο τόσο στο πεδίο της νομοθετικής
παραγωγής στο πεδίο του αθλητισμού, ιδίως του σχολικού, όσο
και σε αθλητικούς θεσμούς όπως ο ΣΕΓΑΣ και η ΕΟΑ. Δικό του
έργο είναι η αναβάθμιση του Διδασκαλείου της Γυμναστικής και
η μετεξέλιξή του σε Γυμναστική Ακαδημία στις αρχές της δεκαετίας
του 1930, με τριετή φοίτηση και πρόγραμμα παρόμοιο με εκείνο
του Ινστιτούτου της Στοκχόλμης. Ταυτόχρονα, πέτυχε το διπλασιασμό
(από 250 σε 500) των οργανικών θέσεων γυμναστών σε σχολείο,
κίνηση που εντάσσεται στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Yπουργού
Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου.
Βασική ιδέα που καθοδηγούσε τη δράση του Χρυσάφη ήταν η ευεργετική
επίδραση της γυμναστικής στη σωματική ανάπτυξη και την εκπαίδευση
των νέων, καθώς και η υιοθέτηση του αθλητισμού από ευρεία
στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Αντίθετα, απέδιδε μικρότερη
σημασία στον αγωνιστικό αθλητισμό, στον πρωταθλητισμό. Η αντίληψη
αυτή διατυπώνεται με ενάργεια στην τοποθέτησή του κατά το
ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΑΓΣ (μετέπειτα ΣΕΓΑΣ), όταν ευχήθηκε
"...να μην αξιωθεί η Ελλάς εις καμίαν ολυμπιάδα να αποκτήσει
ολυμπιονίκας, φθάνει μόνον όλα τα εκατομμύρια των Ελλήνων,
ελευθέρων και αλυτρώτων, να συρρέουν εις τα γυμναστήρια διά
να γυμνασθούν".
|
