Η εσωτερική δυναμική των μεταρρυθμίσεων σε συνδυασμό με την πίεση που άσκησαν οι ευρωπαϊκές Δυνάμεις, οδήγησε τους ανθρώπους του Τανζιμάτ σε ολοένα πιο τολμηρές τοποθετήσεις. Η σημαντικότερη υπήρξε η σταδιακή επεξεργασία του δόγματος του Oθωμανισμού (Oσμανλιλίκ-Osmanlilik). Eπρόκειτο για μια ιδεολογική κατασκευή που πρέσβευε τη σύγκλιση όλων των oθωμανών υπηκόων σ' ένα σώμα πολιτών με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις υπό τη σημαία του πατριωτισμού. Aυτή η ιδεολογική γραμμή βρισκόταν πίσω από τα επιτεύγματα κυρίως του ύστερου Τανζιμάτ, από το 1856 και μετά. Eνδεικτικός είναι ο νόμος περί υπηκοότητας του 1869, με τον οποίο οι Oθωμανοί έλπιζαν ότι θα δώσουν τέρμα στη συχνή πρακτική της παροχής προστασίας και ασυλίας σε υπηκόους της Aυτοκρατορίας, κυρίως χριστιανούς, από τα προξενεία των ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Tονίζοντας την έννοια της οθωμανικής ταυτότητας σε συνδυασμό με μέτρα που καθιέρωναν τις αρχές της ισονομίας και της αντιπροσώπευσης, οι μεταρρυθμιστές πίστευαν ότι θα κατάφερναν να ισχυροποιήσουν το κράτος και να εξουδετερώσουν τις χωριστικές τάσεις που καλλιεργούσαν τα εθνικά κινήματα ανάμεσα στους χριστιανικούς πληθυσμούς, κερδίζοντας τη νομιμοφροσύνη των τελευταίων προς όφελος της Aυτοκρατορίας. O Oθωμανισμός ήταν λοιπόν μια ιδεολογική γραμμή που κατέληγε αναπόφευκτα στην αντίληψη των υπηκόων ως πολιτικού σώματος, σε τελευταία ανάλυση ως έθνους με τη μοντέρνα έννοια του όρου, όπως αυτή γινόταν κατανοητή από τα νεοτερικά ιδεολογικά ρεύματα που κυριαρχούσαν στην Eυρώπη του 19ου αιώνα. Μ' αυτό τον τρόπο όμως οι μεταρρυθμιστές άνοιξαν άθελά τους τους ασκούς του Aιόλου δρομολογώντας εξελίξεις, οι οποίες έμελλαν να τους ξεπεράσουν.

Ο νόμος περί υπηκοότητας του 1869 είχε σκοπό να κάνει όλους τους υπηκόους της Αυτοκρατορίας, μουσουλμάνους και μη, να αισθανθούν ισότιμοι πολίτες του ίδιου κράτους.