Η απειλητική εξάπλωση των Τούρκων και η κατάληψη της Κύπρου (1571) υποχρέωσε τις χριστιανικές δυνάμεις της Δύσης να αντιδράσουν. Έτσι, οι ναυτικές δυνάμεις της Ευρώπης (Βενετοί, Ισπανοί, Ιππότες της Μάλτας και άλλοι) συγκεντρώθηκαν στις 16 Σεπτεμβρίου στην Ιταλία, στο λιμάνι της Μεσσήνης, και δέκα μέρες αργότερα βρίσκονταν αγκυροβολημένοι στην Κεφαλονιά. Στην υπηρεσία των δυνάμεων συμπεριλαμβάνονταν και Έλληνες. Τα ξημερώματα της 7ης Οκτωβρίου ο τουρκικός στόλος, που ήταν αγκυροβολημένος στο λιμάνι της Ναυπάκτου, κινήθηκε δυτικά της Ναυπάκτου. Η σύγκρουση των δύο στόλων ήταν σφοδρή και μεγάλης διάρκειας. Ο τουρκικός στόλος έπαθε πανωλεθρία. Η νίκη των ευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν σημαντική, γιατί ανακόπηκε η επεκτατική πολιτική της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς την Ευρώπη. Το γεγονός στάθηκε πηγή έμπνευσης για πολλούς μεγάλους ζωγράφους (Τισιανό, Θεοτοκόπουλο και άλλους).