«Το Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια», λέει μια παροιμία. Ο Σεπτέμβρης ονομάζεται από το λαό μας και Τρυγητής. Οι αγρότες, μάλιστα, θεωρούν την πρώτη του Σεπτέμβρη αρχή της γεωργικής χρονιάς. Ο τρύγος εξακολουθεί να είναι από τα σπουδαιότερα γεγονότα της αγροτικής ζωής. Παλιότερα ήταν συνδεδεμένος με σκληρή, χειρωνακτική εργασία, που απαιτούσε την κινητοποίηση όλων, μικρών και μεγάλων, αλλά έμοιαζε πολύ και με ένα χαρούμενο πανηγύρι. Ακόμη και τα σχολεία έκλειναν κατά τη διάρκειά του, για να βοηθήσουν τα παιδιά στο μάζεμα των σταφυλιών. «Θέρος, τρύγος, πόλεμος» έλεγαν οι παππούδες μας και καθόλου άδικο δεν είχαν...

Πατρίδα της Αμπέλου της Οινοφόρου, που ανήκει στην οικογένεια των Αμπελιδών, θεωρείται ο Καύκασος και ειδικότερα οι περιοχές της Αρμενίας και του Πόντου. Ευδοκιμεί, ωστόσο, από αρχαιοτάτων χρόνων στις μεσογειακές χώρες. οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν εύκολα το φυτό με τα χαρακτηριστικά παλαμοειδή φύλλα και τους τρυφερύς, πράσινους έλικες, τους οποίους χρησιμοποιεί για να... σκαρφαλώνει και να στηρίζεται. Το σταφύλι μαζί με την ελιά είναι ίσως οι πιο αγαπημένοι καρποί στη χώρα μας.

Όλα τα σύνεργα του τρύγου, μαχαιράκια, κλαδευτικά ψαλίδια, κάδοι, κοφίνια, κρασοβάρελα και οι ειδικές εγκαταστάσεις (πατητήρια, δεξαμενές) επισκευάζονται και καθαρίζονται ώσπου να έρθει η ώρα της δράσης. Τα σταφύλια κατατάσσονται σε κατηγορίες, ανάλογα με το χρώμα τους. Έτσι έχουμε τα άσπρα (σουλτανίνα, ροζακί, σαββατιανό), τα μαύρα (μαυροδάφνη) και τα κόκκινα (φράουλα, ροδίτης). Αλλά η βασικότερη διάκρισή τους είναι σε επιτραπέζια (φαγώσιμα, δηλαδή) και οινοπαραγωγά. Η καλλιέργεια του αμπελιού δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Απαιτεί από τους αγρότες να ασχολούνται συστηματικά με τη φροντίδα του σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το φθινόπωρο, μετά τον τρύγο, το «ξελακώνουν» και το λιπαίνουν. Το Γενάρη το κλαδεύουν, γιατί όπως λέει κι η παροιμία «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην ξετάζεις.. Την άνοιξη το «ξεφυλλίζουν», αφαιρούν δηλαδή από τους βλαστούς τα περιττά φύλλα, για να αεριστεί και να δυναμώσει. Ακολουθεί το βλαστολόγημα και το κορφολόγημα.

Εχθροί του αμπελιού είναι η κακοκαιρία που μπορεί να έρθει σε λάθος εποχή (π.χ. χιόνια ή παγετός την άνοιξη) και οι αρρώστιες που προκαλούν ορισμένα φυτικά παράσιτα (περονόσπορος) και ορισμένα ζωικά (φυλλοξήρα). Επίσης, τα πουλιά, οι αλεπούδες και οι σκαντζόχοιροι τρελαίνονται για σταφύλια!

Η διαδικασία της μετατροπής των σταφυλιών σε κρασί ονομάζεται οινοποίηση. Τα σταφύλια αποτελούνται από το βόστρυχο (τσάμπουρο ή τσαμπί) και τις ρώγες. Όταν ωριμάσουν, κόβονται και μεταφέρονται στα πατητήρια (ληνούς) ή στα θλιπτήρια, μέσα σε πλεκτά, ξύλινα ή μεταλλικά κοφίνια, για να μη θρυμματιστούν και μωλωπιστούν. Μετά το πάτημα ή σύνθλιψη, προκύπτει ο μούστος, που αποτελείται από νερό στο μεγαλύτερο ποσοστό του, σάκχαρα, οξέα και ένζυμα.

Ο μούστος (συνήθως κρατιέται κάποια ποσότητα για να φτιαχτεί μουσταλευριά και πετιμέζι) μοιράζεται σε ξύλινα βαρέλια ή ειδικές δεξαμενές και αφήνεται να «βράσει». Αυτή η διαδικασία λέγεται ζύμωση και πραγματοποιείται χάρη στα ένζυμα που παράγονται από τους σακχαρομύκητες. Από τη ζύμωση προκύπτει αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) και διοξείδιο του άνθρακα. Ακολουθεί η απομάκρυνση των άχρηστων υλικών («οινολάσπη.) και του διοξειδίου του άνθρακα, η διήθηση του κρασιού και τέλος η εμφιάλωση. Και μετά... όταν μεγαλώσουμε κι εμείς στην υγειά μας!

Μεθυσμένο ...κουίζ Τα τσούξαμε λιγάκι με γλυκόπιοτο κρασάκι και μπουρδουκλώσαμε... χικ! τις σχετικές με το αμπέλι και τον τρύγο λέξεις και τις ερμηνείες τους. Μπορείς... χικ! να κάνεις τις σωστές αντιστοιχίσεις και να αποκαταστήσεις την τάξη;
1. Ληνός ονομάζεται...	Α.	...ο μούστος
2. Ληνοβάτες ή πατητάδες είναι...	Β.	...ό,τι απομένει στον πάτο του πατητηριού, αφού πατηθούν τα σταφύλια και μαζευτεί ο μούστος στα κρασοβάρελα. Χρησιμοποιούνται για να παραχθεί οινόπνευμα ή «σπίρτο» και τσίπουρο ή ρακή ή τσικουδιά.
3. Τρυγοκόφινο λέμε...	Γ.	...το πατητήρι
4. Τρυγολόγοι ονομάζονται...	Δ.	...οι άνθρωποι που πατούν τα σταφύλια στα πατητήρια
5. Γλεύκος (το) ονομάζεται...	Ε.	...το πλεκτό συνήθως κοφίνι όπου τοποθετούνται τα κομμένα σταφύλια, για να μεταφερθούν από το χωράφι στο πατητήρι
6. Τα στάμφυλα ή στράφυλα είναι...	ΣΤ.	...τα ειδικά μαχαιράκια, με τα οποία κόβουν οι τρυγητές τα σταφύλια
7. Η κράσις είναι...	Ζ.	...αρχαία ελληνική λέξη που δήλωνε την ανάμειξη οίνου και νερού. Οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν πάντα νερωμένο το κρασί τους («κεκραμένος οίνος»). Αργότερα η κράσις έγινε το κρασί, λέξη που σήμερα έχει παραγκωνίσει τη λέξη οίνος. Η αρχαία λέξη «οίνος» διατηρείται κυρίως στο θρησκευτικό λεξιλόγιο και σημαίνει το κρασί που προορίζεται για τη θεία κοινωνία

Σωστές απαντήσεις:
1-Γ, 2-Δ, 3-Ε, 4-ΣΤ, 5-Α, 6-Β, 7-Ζ.