Αυτός είναι ο τίτλος του νέου εκπαιδευτικού μας προγράμματος, που πλαισιώνει την πρώτη παρουσίαση της νομισματικής συλλογής του ΙΜΕ, της τέταρτης μεγαλύτερης στον κόσμο σε μικρασιατικά νομίσματα. Ελάτε να διασκεδάσουμε, μαθαίνοντας ένα σωρό ενδιαφέροντα πράγματα για τα αρχαία νομίσματα, τα σύμβολα και τους μύθους που κρύβονται στις παραστάσεις τους, το ρόλο τους στο εμπόριο, την τοπική και «διεθνή» χρήση τους. Διαβάστε παρακάτω μερικές επιπλέον πληροφορίες για τα πιο παράξενα νομίσματα που κυκλοφόρησαν κατά καιρούς σε διάφορα μέρη του κόσμου!

Ασυνήθιστα νομίσματα
Για τα πιο ασυνήθιστα νομίσματα μας πληροφορεί στα απομνημονεύματά του ο Τζέιμς Κουκ, τολμηρός θαλασσοπόρος και εξερευνητής της Ταϊτής, της Νέας Γουϊνέας, της Νέας Ζηλανδίας, αλλά και της Χαβάης, στις δεκαετίες του 1760 και 1770. Στην Πολυνησία, ως χρήματα χρησιμοποιούνταν τα «γουέταπαπ», δηλαδή τα φτερά! Γενικά, κυκλοφορούσαν νομίσματα κομμένα κατευθείαν... από τη φύση, όπως οι χάντρες, τα πούπουλα και τα κοχύλια, τα οποία χρησίμευαν και για στολίδια. Τα μικρά κόκκινα πούπουλα από κοτόπουλα, με τα οποία έφτιαχναν γιρλάντες μήκους έως και δέκα μέτρα, ήταν το πολυτιμότερο νόμισμα για τους ιθαγενείς στα Νησιά του Σολομώντα: Τα χρησιμοποιούσαν μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις, όπως στις αγορές κανό και στους γάμους!

Ένα άλλο παράξενο είδος χρήματος ήταν τα δέρματα και οι γούνες των ζώων, στην Αμερική του 19ου αιώνα. Όταν οι Ινδιάνοι ήθελαν να αγοράσουν τουφέκια, κυριολεκτικά τα χρυσοπλήρωναν, δίνοντας σε αντάλλαγμα γούνες κάστορα, που η πραγματική τους αξία ήταν πολύ μεγαλύτερη. Αλλά και οι Εσκιμώοι, όταν πήγαιναν για «χοντρά» ψώνια, έπαιρναν μαζί τους τα λεγόμενα «πάρκας», δηλαδή τα γουναρικά τους σε συσκευασία πακέτου! Μέχρι και το 1409, έκαναν τις αγοραπωλησίες τους χρησιμοποιώντας δέρματα κουναβιού.

Ωστόσο, το πιο ασυνήθιστο νόμισμα (αν εξαιρέσουμε τα ανθρώπινα κρανία που χρησιμοποιούσε στις συναλλαγές της μια φυλή κανιβάλων στη Σουμάτρα) ήταν οι πέτρινες ρόδες των ιθαγενών του νησιού Γιαπ, στον Ειρηνικό ωκεανό. Φαντάσου να θες να πας στη λαϊκή και να πρέπει να προπονείσαι μήνες πριν στην άρση βαρών, μπας και καταφέρεις να κουβαλήσεις - χωρίς μπουλντόζα- τα... ψιλά σου. Μιλάμε για δίσκους από ασβεστόλιθο, με διάμετρο μέχρι και τέσσερα μέτρα! Όσο πιο ακριβό ήταν το είδος που αγόραζαν, τόσο πιο... βουνό ήταν το χρήμα που κουβαλούσαν!

Ρόλο νομισμάτων έπαιξαν κατά καιρούς και τα εξής απίθανα υλικά και αντικείμενα: τα βοοειδή στην Κένυα, το ρύζι και οι γλώσσες τίγρεων στην Καμπότζη, οι ράβδοι αλατιού στην Ανατολική Αφρική, τα τσιμπιδάκια μαλλιών στην Ινδία, οι αλιγάτορες στη Μαλαισία, τα πλεχτά κιλίμια στην Αγκόλα, τα υφάσματα στο Σουδάν, τα πέταλα στην Κίνα, ο καπνός στην Αμερική, η ουρά του ελέφαντα στην Αφρική, τα αβγά στη Γουατεμάλα, τα καμάκια ψαρέματος στην Αμαζονία και τα κραγιόν στο Βιετνάμ!

Αλεξάνδρου του Μεγάλου το... νόμισμα!
Ήξερες ότι η νομισματοκοπία ήταν σημαντικό κομμάτι της πολιτικής του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Έκοψε και κυκλοφόρησε δικά του νομίσματα, που σύντομα απέκτησαν τόσο πραγματική όσο και συμβολική αξία, απεικονίζοντας αρχαίους θεούς όπως το Δία, την Αθηνά, τον Απόλλωνα και τη φτερωτή θεά Νίκη ή ήρωες, όπως τον Ηρακλή. Παράλληλα, επέτρεψε την κυκλοφορία των τοπικών νομισμάτων στις χώρες που κυρίευσε, για να κερδίσει τη συμπάθεια και τη συνεργασία των λαών τους. Για έναν ολόκληρο αιώνα μετά το θάνατό του, το 323 π.Χ., τα «αλεξανδρινά» νομίσματα συνέχιζαν να κυκλοφορούν, με προσωπογραφία είτε του ιδίου είτε μεταγενέστερων ηγεμόνων, που έπαιρναν την «πόζα» την οποία εκείνος εισήγαγε: το κεφάλι να κοιτάζει ψηλά, στεφανωμένο με το διάδημα, μια λευκή ταινία δηλαδή, σύμβολο της βασιλικής εξουσίας. Πρόκειται για τις περίφημες «ελληνιστικές κεφαλές».

Προσπάθησε να εντοπίσεις σε έναν παγκόσμιο χάρτη τις περιοχές όπου διακινούνταν τα παραπάνω ασυνήθιστα νομίσματα. Ζωγράφισε κάποια που σου έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση!

Αρχαία νομίσματα
Η Μικρά Ασία είναι η ---------- των πρώτων ελληνικών νομισμάτων, τα οποία άρχισαν να κόβονται στα τέλη του 7ου ------ π.Χ., με ιδιαίτερη προτίμηση αρχικά στο ------ (κράμα χρυσού και ασημιού) και αργότερα στο ασήμι ως υλικό -------. Και τι δεν είχαν πάνω τους: από κουκουβάγιες, φώκιες και θαλάσσιες -------, μέχρι χταπόδια, -------- άλογα, μήλα, τριαντάφυλλα, καράβια, έντομα και... κεφάλια --------! Τρεις από τις αρχαίες ελληνικές πόλεις-κράτη συναγωνίζονταν στο -------.. και στην ίδρυση αποικιών: η Αθήνα, η Κόρινθος και η --------. Η καθεμία απεικόνιζε τα δικά της ---------- στα νομίσματά της. Θαυμάστε τις αθηναϊκές --------, τους κορινθιακούς στατήρες με τον Πήγασο, το φτερωτό άλογο που εξημέρωσε ο ήρωας ----------, αλλά και τις Αιγινίτικες «χελώνες». Κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ., του λεγόμενου -------- της Αιώνα, η Αθήνα, εκμεταλλευόμενη και τα πλούσια ---------- του Λαυρίου, είδε την περίφημη «γλαύκα» (=κουκουβάγια) της να επικρατεί ως νόμισμα στη ---------, υποσκελίζοντας τα διάφορα τοπικά νομίσματα. Αυτό κράτησε μέχρι και την υποταγή της στους Σπαρτιάτες, κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ.).

Βάλε στη σωστή θέση τις λέξεις για να ολοκληρώσεις το παραπάνω κείμενο: εμπόριο, Χρυσού, χελώνες, Βελλερεφόντης, φτερωτά, Μεσόγειο, ήλεκτρο, Αίγινα, θεών, κατασκευής, «γλαύκες», μεταλλεία, πατρίδα, αιώνα, σύμβολα.

Ρωμαϊκά δεινά... και δηνάρια
Το πρώτο ρωμαϊκό νόμισμα κόπηκε το 280 π.Χ. περίπου. Είχαν προηγηθεί οι ράβδοι και οι δίσκοι από μπρούντζο, με παραστάσεις ρωμαϊκών θεών όπως ο Ιανός και ο Ερμής, ή ζώων, κατά προτίμηση αγελάδων! Νόμισμα-σύμβολο της ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν το ασημένιο δηνάριο, αλλά μέχρι να καταλήξουν σε αυτό οι εκάστοτε ηγεμόνες της μιμήθηκαν, ή και υιοθέτησαν, πολλά από τα νομίσματα των ελληνικών πόλεων. Από το 133 π.Χ. περίπου ξεκίνησε η παρακμή. Κάθε αυτοκράτορας θεωρούσε απαραίτητη προϋπόθεση εδραίωσης της κυριαρχίας του να κόβει νομίσματα με τη... φάτσα, τόσο τη δική του, όσο και των συγγενών του. Την τακτική αυτή εγκαινίασε ο Ιούλιος Καίσαρας κι ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους δολοφονήθηκε το 44 π.Χ. Οι διάδοχοί του, ωστόσο, και μάλιστα ο «επιστήθιος φίλος» και ένας από τους δολοφόνους του, ο Βρούτος, δεν παρέλειψαν να τον μιμηθούν!

Ξεμπέρδεψε τις παροιμίες!
Μπορείς να ξαναγράψεις, σωστά αυτή τη φορά, τις παρακάτω παροιμίες που σχετίζονται με τα χρήματα;

1. Κάλλιο πέντε και στο χέρι πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
2. Τρεις το λάδι τρεις το ξίδι δεν κρύβονται.
3. Η φτήνια παρά δέκα και καρτέρει.
4. Μάζευε των φρονίμων τα παιδιά.
5. Έξι το λαδόξιδο κι ας είν' και ρώγες.
6. Φασούλι το φασούλι τρώει τον παρά.
7. Όποιος θέλει τα πολλά γεμίζει το σακούλι.
8. Ο βήχας και ο παράς χάνει και τα λίγα.

Οι λύσεις