Στον ημιτελή ναό του Διός Βασιλέως, που αναφέρει ο Παυσανίας, ανήκουν τα εντυπωσιακά θεμέλια ενός εξαιρετικά μεγάλου οικοδομήματος που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία, στα δυτικά της σύγχρονης πόλης της Λιβαδειάς. Πολύτιμες πληροφορίες για την κατασκευή του, η οποία κράτησε από το δεύτερο μισό του 3ου αι. π.Χ. ως το πρώτο τέταρτο του 2ου αι. π.Χ., δίνουν οι οικοδομικές επιγραφές που βρέθηκαν εκεί. Είναι πιθανό ότι το εγχείρημα της ανέγερσης του ναού ξεκίνησε από τους Λεβαδείς και συνεχίστηκε από το Βοιωτικό Κοινό, τα μέλη του οποίου όρισαν ένα συμβούλιο ναοποιών για να επιβλέπουν τις εργασίες. Σύμφωνα με τις επιγραφικές μαρτυρίες, το 281/280 π.Χ το ιερό είχε ήδη το χαρακτήρα ενός ομοσπονδιακού καθιδρύματος. Από το 245 π.Χ. έως το 235 π.Χ. οι εργασίες για το κτίσιμο του ναού διακόπηκαν και άρχισαν ξανά το 220 π.Χ., για να σταματήσουν οριστικά στο πρώτο τέταρτο του 2ου αι. π.Χ. Πιθανώς, η εγκατάλειψη της προσπάθειας για την οικοδόμηση του ναού οφειλόταν στη σταδιακή μείωση της δύναμης και της σημασίας του Κοινού των Βοιωτών, στην έλλειψη χρημάτων για την κατασκευή ενός τόσο μεγάλου οικοδομήματος, αλλά και στη ρευστότητα των πολιτικών πραγμάτων και τις αλλεπάλληλες πολεμικές συγκρούσεις που σημάδεψαν την εποχή. Ο ημιτελής ναός καταστράφηκε οριστικά μαζί με την πόλη από τον Σύλλα, μετά τις νικηφόρες μάχες του στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό το 86 π.Χ. Την εποχή του Παυσανία ήταν ορατό το κρηπίδωμα του ναού και μέρος του δαπέδου που ήταν κατασκευασμένο με ογκώδεις πωρόλιθους διαστάσεων 2,45 x 0,42 μέτρων.

 

Σύμφωνα με το μεγαλεπήβολο σχέδιο, ο ναός ήταν κολοσσικού μεγέθους, από τους μεγαλύτερους που θα κτίζονταν ποτέ στον ελλαδικό χώρο. Ήταν στον τύπο του περίπτερου με 6 κίονες στις στενές και 12 στις μακρές του πλευρές. Οι συνολικές του διαστάσεις ήταν 60 x 23 μ. και διέθετε πρόδομο και σηκό. Η διάμετρος των σπονδύλων των κιόνων του ήταν 1,90 μ. Τα περισσότερα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού ήταν από ντόπιο σκληρό ασβεστόλιθο, «…πέτρας τῆς σκληρᾶς τῆς Λεβαδεικῆς …» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η μεγάλη οικοδομική επιγραφή του ναού που φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο Χαιρώνειας (ΜΧ 253). Την πέτρα αυτή είχαν μεταφέρεi από το χωριό Σούρπη (σημερινή Ανάληψη) στον Ελικώνα, ενώ αρκετά ήταν και τα αρχιτεκτονικά μέλη από πωρόλιθο, υλικό από το οποίο ήταν εξολοκλήρου κατασκευασμένη η θεμελίωση του δαπέδου.

 

Εκτός από τη μεγάλη οικοδομική επιγραφή που χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους και περιλαμβάνει 188 συνολικά στίχους, γραμμένους σε δύο παράλληλες στήλες, από το ναό του Διός Βασιλέως προέρχονται και αρκετά ιωνικά και δωρικά κιονόκρανα  που φυλάσσονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνειας (ΜΧ 26-41). Τέλος, αρκετές επιγραφές με καταλόγους νικητών στα Βασίλεια της πόλης συμπληρώνουν την εικόνα για τη λατρεία του Διός στην αρχαία Λεβάδεια.