Ανασκαφές και ευρήματα > Ναός του Διός Βασιλέως
Καλύτερη τύχη επεφύλαξε το πέρασμα του χρόνου στα κατάλοιπα του ημιτελούς –ήδη από τις ημέρες του Παυσανία – ναού του Διός Βασιλέως, στο πιο περίοπτο σημείο της περιοχής, δυτικά και στις παρυφές ίσως του ιερού άλσους του Τροφωνίου. Αναφορές σε αυτά υπάρχουν σε διάφορους περιηγητές που περιόδευσαν την Ελλάδα ήδη από τον 15ο αι. και ύστερα: Κυριακός ο Αγκωνίτης (1436), Ross (1834), Stephani (1842), Ulrichs (1837-1838), Welcker (1842), Lolling (1876-1877) και Fabricius (1885).
Το 1969 πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα που αποκάλυψε τμήμα του νότιου τοίχου του κρηπιδώματος του ναού. Από το σωρό των αχρησιμοποίητων ογκόλιθων και της αρχαίας λατύπης, που προήλθε από την επιτόπου λάξευση των λίθων του ναού, ανασύρθηκαν και διάφορα δωρικά αρχιτεκτονικά μέλη που ανήκαν σε άλλο ναό, ίσως παλιότερο του μεγάλου, ο οποίος ήταν πιθανώς αφιερωμένος στον Κρονίδη Δία και την Ήρα, σύμφωνα με την αναφορά του Παυσανία.
Το 1997, υπό την εποπτεία της Θ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, ξεκίνησαν εργασίες καθαρισμού και συλλογής των αρχιτεκτονικών μελών του ναού, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την πλήρη αποκάλυψη της κάτοψης του ναού για πρώτη φορά από την εποχή της κατασκευής του. Στη βόρεια πλευρά του αποκαλύφθηκε επίσης τμήμα των θεμελίων του ναού, καθώς και το μεγαλύτερο τμήμα της κρηπίδας του.
Το 1969 πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα που αποκάλυψε τμήμα του νότιου τοίχου του κρηπιδώματος του ναού. Από το σωρό των αχρησιμοποίητων ογκόλιθων και της αρχαίας λατύπης, που προήλθε από την επιτόπου λάξευση των λίθων του ναού, ανασύρθηκαν και διάφορα δωρικά αρχιτεκτονικά μέλη που ανήκαν σε άλλο ναό, ίσως παλιότερο του μεγάλου, ο οποίος ήταν πιθανώς αφιερωμένος στον Κρονίδη Δία και την Ήρα, σύμφωνα με την αναφορά του Παυσανία.
Το 1997, υπό την εποπτεία της Θ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, ξεκίνησαν εργασίες καθαρισμού και συλλογής των αρχιτεκτονικών μελών του ναού, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την πλήρη αποκάλυψη της κάτοψης του ναού για πρώτη φορά από την εποχή της κατασκευής του. Στη βόρεια πλευρά του αποκαλύφθηκε επίσης τμήμα των θεμελίων του ναού, καθώς και το μεγαλύτερο τμήμα της κρηπίδας του.
