Πόλη της Μικράς Ασίας στη νότια ιωνική ακτή, γνωστή για τη μεγάλη ακμή της, κυρίως κατά το διάστημα από τον 8ο ως τον 4ο αι. π.Χ., οπότε και αποτέλεσε τη μητρόπολη των Ιώνων. Ήταν χτισμένη στον Λατμικό κόλπο, απέναντι από το στόμιο του ποταμού Μαιάνδρου.
Η θέση είχε οικιστεί τη 2η χιλιετία π.Χ. από Κάρες ή Λέλεγες και στη συνέχεια από Κρήτες, τους οποίους έφερε στην περιοχή ο Σαρπηδών. Μετά την κάθοδο των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο, οι Ίωνες, με επικεφαλής τον Νηλέα, γιο του βασιλιά της Αθήνας Κόδρου, την κατέλαβαν καθιστώντάς την αποικία τους (11ος αι. π.X.). Έκτοτε, και κυρίως από το 650 π.Χ. και μετά, η Μίλητος γνώρισε μεγάλη ακμή και αναδείχτηκε σε μητρόπολη των 80-90 ιωνικών αποικιών. Έγινε μεγάλη εμπορική και ναυτική δύναμη και το σπουδαιότερο κέντρο επιστήμης και φιλοσοφίας με έμφαση στις θετικές επιστήμες. Οι κύριοι εκπρόσωποι της Σχολής της Μιλήτου ήταν ο Θαλής, ένας από τους Επτά Σοφούς της Αρχαιότητας, και ο Αναξίμανδρος.
 Επιλέξτε το χάρτη για να επισκεφθείτε το |
Η μετέπειτα πορεία της πόλης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή. Έγινε υποτελής του Κροίσου, ενώ αργότερα, με την κατάληψη της Λυδίας από τους Πέρσες, διατήρησε ένα είδος αυτονομίας την οποία και έχασε στη συνέχεια, μετά από μια σειρά αποτυχημένων επαναστάσεων. Ελευθερώθηκε μετά τη Ναυμαχία της Μυκάλης (479 π.Χ.) και εισήλθε στην Αθηναϊκή Συμμαχία από την οποία και αποσχίστηκε δύο φορές. Στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. η πόλη άρχισε να παρακμάζει, κυρίως λόγω εσωτερικών ερίδων. Το 334 π.Χ. κατακτήθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο, διατηρώντας ωστόσο ένα είδος αυτονομίας. Στη συνέχεια πέρασε στην κυριότητα των διαδόχων του, όντας όμως πλέον μια πόλη δευτερεύουσας σημασίας. Kατά τη διάρκεια της βασιλείας του Aντιόχου IΓ' Eυσεβούς, τελευταίου βασιλιά της Συρίας, η πόλη καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους. Yπό την κυριαρχία τους γνώρισε τη δεύτερη περίοδο ακμής της.
Μορφολογικά, η πόλη της Μιλήτου αποτελεί τυπικό παράδειγμα μητρόπολης του αρχαίου κόσμου. Είχε οχύρωση και τέσσερα λιμάνια εκ των οποίων το κεντρικό, γνωστό και ως Λιμήν των Λεόντων, βρισκόταν στον ανατολικό κόλπο και είχε τη μεγαλύτερη στρατηγική σημασία για την άμυνα της πόλης κατά την αρχαιότητα. Μετά την καταστροφή που υπέστη από τους Πέρσες, η πόλη ανοικοδομήθηκε από το Μιλήσιο αρχιτέκτονα Ιππόδαμο στη βάση ενός νέου πολεοδομικού συστήματος το οποίο πήρε και το όνομά του. Η δόμηση έγινε σε κανονικά οικοδομικά τετράγωνα και το βάρος του κέντρου της πόλης μοιράστηκε δημιουργώντας τρεις πυρήνες γύρω από τους οποίους οργανώθηκε ο δημόσιος βίος: θρησκευτικό, διοικητικό και εμπορικό. Έτσι η πόλη απέκτησε ένα ιδιαίτερο σχήμα βασισμένο στη συμμετρία και την ισορροπία.
Τα κτήρια γύρω από το κεντρικό λιμάνι ανάγονται στην κλασσική
εποχή. Αυτό αφορά κυρίως τη Στοά του Λιμένος, τη μικρή Αγορά, το
Πρυτανείο, καθώς επίσης και το δυτικό μισό του Ναού του Δελφινίου
Απόλλωνος. Μέσα στο σχέδιο πόλεως του Ιππόδαμου περιλαμβανόταν,
πιθανότατα, και ο Ναός της Αθηνάς, δυτικά του Σταδίου,
που χρονολογείται την ίδια εποχή.
Στα ελληνιστικά χρόνια σημειώθηκε έντονη οικοδομική δραστηριότητα.
Ο ναός του Δελφινίου Απόλλωνος (Δελφίνιο), η αρχική φάση του οποίου
τοποθετείται στην αρχαϊκή εποχή, πήρε την τελική του μορφή. Τότε
αναπλάστηκε ολόκληρο το κέντρο της πόλης με τη βόρεια και τη νότια
Αγορά, το Γυμνάσιο και το Βουλευτήριο. Την ίδια εποχή οικοδομήθηκε και
το Στάδιο, χωρητικότητας 15.000 ατόμων. Επίσης, επεκτάθηκε το θέατρο
του οποίου η αρχική φάση ανάγεται στον 4ον αι. π.Χ. με
χωρητικότητα 5.300 άτομα. Παράλληλα, οικοδομήθηκε το Νυμφαίο και
έγιναν αλλαγές στη βόρεια Αγορά: κατεδαφίστηκε το πρόπυλο και
οικοδομήθηκαν τα καταστήματα που κάλυψαν σε δύο ζώνες την ανατολική
πλευρά της.
Στα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονήματα της Μιλήτου, από τα πρωϊμότερα της
ρωμαϊκής εποχής, ανήκει και η 16-κιόνια είσοδος του λιμανιού, ανάμεσα
στο Δελφίνιο και τη στοά. Με τα λουτρά που κτίστηκαν από τον Βιργίλιο
Κάπιτο ενώθηκε η παλαίστρα που καταλάμβανε το χώρο ανάμεσα στο Δελφίνιο
και το Γυμνάσιο. Στα ρωμαϊκά χρόνια ανάγεται επίσης η επέκταση του θεάτρου
(15.000 θέσεις), με πρόσοψη που σήμερα φτάνει τα 140 μ.
Προς το τέλος της ρωμαιοκρατίας η Μίλητος άρχισε και πάλι να παρακμάζει, ιδίως μετά τις βαρβαρικές επιδρομές που υπέστη από τα μέσα του 3ου αι. μ.X. Από τους Βυζαντινούς πέρασε στην κυριαρχία των Σελτζούκων (14ος αι. μ.Χ.) και, στη συνέχεια, των Οθωμανών (από το 1400 μ.Χ.). Μετά την ολοκληρωτική αχρήστευση του λιμανιού της από τις προσχώσεις του Μαιάνδρου, η πόλη εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 16ον αι. μ.Χ.
Σχετικοί κόμβοι:
Διαδρομές στην Αρχαία Μίλητο
Περιήγηση στην Αρχαία Μίλητο
Διαδραστική περιήγηση στην Αρχαία Μίλητο
