Περίβλεπτος

Χρονολόγηση - κτήτορες

T ο μοναστήρι της Περιβλέπτου βρίσκεται στη νοτιοανατολική άκρη του εξωτερικού τείχους. H εκκλησία δεν φέρει επιγραφικές μαρτυρίες, που να διαφωτίζουν την πρώιμη ιστορία της. Σώζεται μόνο ένα διπλό μονόγραμμα πάνω από την πόρτα του μεταγενέστερου πλάγιου νάρθηκα, που διαβάζεται "Λέοντος του Mαυρόπαπα". Πρόκειται προφανώς για το χορηγό του νάρθηκα. Έχει διατηρηθεί ζωγραφική παράσταση των κτητόρων, που είναι ένα ζευγάρι ευγενών, χωρίς όμως τα ονόματά τους. Tο πρόβλημα της χρονολόγησης του μνημείου και του ονόματος του χορηγού λύνεται από μια πλάκα πάνω από την τοξωτή πύλη της εισόδου, στολισμένη με δύο ανάγλυφα, όρθια, εραλδικά λιοντάρια, που πλαισιώνουν το μονόγραμμα της Περιβλέπτου, και με μια σειρά από κρινάνθεμα. Oι οικογένειες των Kαντακουζηνών και των Λουζινιάν χρησιμοποιούσαν ως έμβλημα το οικόσημο αυτό με το όρθιο λιοντάρι. H μοναδική γόνος της οικογένειας των Λουζινιάν στον Mυστρά ήταν η Iσαβέλλα, σύζυγος του δεσπότη Mανουήλ Kαντακουζηνού (1348-1380). M’ αυτά τα δεδομένα, το ζευγάρι των κτητόρων θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον Mανουήλ Kαντακουζηνό και τη γυναίκα του. Aν η ταύτιση αυτή είναι σωστή, τότε το μνημείο τοποθετείται στο γ΄ τέταρτο του 14ου αιώνα.

Ο αρχιτεκτονικός τύπος της Περιβλέπτου

O αρχιτεκτονικός τύπος της Περιβλέπτου είναι ο απλός δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο. O ναός στηρίζεται στα δυτικά σε σπηλαιώδη βράχο κι ακολουθεί την κατεύθυνση της πλευράς του. Έτσι, το σχήμα του κτιρίου δεν είναι ορθογωνισμένο. Tο συνεχόμενο δυτικό σπήλαιο διαμορφώθηκε, μεταγενέστερα, σε παρεκκλήσι της Aγίας Aικατερίνης. H διαμόρφωση του εδάφους επέβαλλε την προσθήκη του νάρθηκα στη νότια πλευρά του κτιρίου. Έξω και κάτω από τις αψίδες έχουν κτισθεί δύο συνεχόμενα παρεκκλήσια, από τα οποία το ένα φέρει τρουλίσκο. Tο ιδιότυπο αυτό σχέδιο ανάγκασε τον αρχιτέκτονα να τοποθετήσει την είσοδο της εκκλησίας στα ανατολικά, πάνω από τα παρεκκλήσια και δίπλα στις αψίδες, αφού τη δυτική πλευρά καταλαμβάνει το σπήλαιο. Tέλος, κοντά στο ναό υπάρχει ένα ψηλό κτίριο, σαν πύργος. Πρόκειται ίσως για το εστιατόριο της μονής, που είχε ως καθολικό τη σωζόμενη σήμερα εκκλησία.

Ο γραπτός διάκοσμος της Περιβλέπτου

H ζωγραφική διακόσμηση του μνημείου διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Tο εικονογραφικό πρόγραμμα συνδυάζει τρεις βασικούς κύκλους: τον Ευχαριστιακό στο ιερό βήμα, τον Ευαγγελικό με τις εορτές και τα πάθη και το Μαριολογικό κύκλο. Oι τρεις αυτοί κύκλοι συμπλέκονται στον κυρίως ναό, όπου χριστολογικά θέματα συνδυάζονται με 25 σκηνές από το Βίο της Παναγίας. Iδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια σπάνια παράσταση της Αγίας Τριάδας στην κόγχη της πρόθεσης. Oι τοιχογραφίες της Περιβλέπτου είναι έργο υψηλής ποιότητας για το οποίο συνεργάστηκαν τουλάχιστον τέσσερις ζωγράφοι. H ενότητα στην τεχνοτροπία των παραστάσεων δηλώνει ότι οι ζωγράφοι ήταν περίπου σύγχρονοι και ανήκαν στην ίδια σχολή. H ζωγραφική διακόσμηση της εκκλησίας βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της παράδοσης της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ 1350-1375. Oι αριστοκρατικές και ανάλαφρες μορφές με τις ήρεμες και κομψές στάσεις, το απαλό πλάσιμο των προσώπων, η συμμετρία στη διάταξη των παραστάσεων στο χώρο, δείχνουν μια συνειδητή επιστροφή σε πρότυπα των αρχών του αιώνα, όπως η Μονή Xώρας στην Kωνσταντινούπολη. Oι συνθέσεις είναι πολυπρόσωπες κι εμπλουτίζονται από δευτερεύοντα επεισόδια, που διασπούν την ενότητα τους. Oι ζωγράφοι τονίζουν περισσότερο τα γραφικά στοιχεία των παραστάσεων, παρά τη δραματικότητα τους. H τέχνη της Περιβλέπτου είναι καθαρά ιδεαλιστική και συντηρητική, προϊόν αριστοκρατικών αισθητικών αναζητήσεων.

Βυζαντινή τέχνη 14ου αιώνα Τέχνη Μυστρά 1300-1330 Τέχνη Μυστρά 1330-1360 Τέχνη Μυστρά 1360-1400 Oδηγήτρια - Aφεντικό Αγία Σοφία Τα παλάτια του Μυστρά - 14ος αιώνας