Γέννημα της πικρίας μετά την ήττα αλλά και του αιτήματος για αναγέννηση αποτελεί το έργο-σταθμός

και για την ποιητική δημιουργία του Κωστή Παλαμά και για τα ελληνικά γράμματα, ο Δωδεκάλογος του Γύφτου, 1907. Με αυτή την επικολυρική σύνθεση, ο Παλαμάς, όπως ο αρνητής και οραματιστής Γύφτος του ποιήματος, οραματίζεται μια εθνική αναγέννηση μετά τη συντριβή, την οικοδόμηση ενός καινούργιου κόσμου μετά το γκρέμισμα του παλιού. Το πρόσωπο του Γύφτου έχει, όπως παρατηρεί ο Mario Vitti, στοιχεία "από την ανατολίτικη θεότητα του τσιγγάνου και από την κοινωνική αμφισβήτηση του μποέμ", συνήθη θέματα της εποχής, ενώ το σχήμα εξιλέωση-λύτρωση θα αποτελέσει αφετηρία της συγκρότησης νεότερων ποιητών όπως του Άγγελου Σικελιανού, του Κώστα Βάρναλη και του Νίκου Καζαντζάκη. Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου αποτελεί την κορύφωση του παλαμικού έργου και από πλευράς προβληματισμών και από πλευράς αισθητικών κατακτήσεων.