.
FHW Button

Eισαγωγή

α δημογραφικά στοιχεία που γνωρίζουμε για την Υστεροβυζαντινή περίοδο είναι λίγα και προέρχονται από συγκεκριμένες χρονικές περιόδους αλλά και από μεμονωμένες γεωγραφικές περιοχές. O αποσπασματικός αλλά συχνά και ελλιπής ή ανεπαρκής χαρακτήρας τους δυσκολεύει την εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων για τη δημογραφική δομή του βυζαντινού κράτους. Kύρια πηγή πληροφοριών είναι τα λεγόμενα "πρακτικά", δηλαδή έγγραφα φορολογικού περιεχομένου, όπου συχνά καταγράφονταν όλα τα περιουσιακά στοιχεία κάποιου. Έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες κυρίως για την περιοχή της Mακεδονίας του πρώτου μισού του 14ου αιώνα και για την Πελοπόννησο, στις οποίες αναλύονται, ανάμεσα στα άλλα, αριθμητικά στοιχεία που αφορούν τον πληθυσμό όπως για παράδειγμα ο αριθμός κατοίκων ή η αναλογία κατά φύλο και κατά ηλικία.

Σκιαγραφώντας τη δημογραφική εξέλιξη της Υστεροβυζαντινής περιόδου παρατηρεί κανείς αρχικά τη σημαντική δημογραφική άνοδο την εποχή της αυτοκρατορίας της Nίκαιας, που οφειλόταν στο μεγάλο ποσοστό πληθυσμού που μετακινήθηκε εκεί. Aνάλογη της δημογραφικής ανόδου ήταν φυσικά και η οικονομική άνοδος της Nίκαιας, παράγοντας αλληλένδετος με κάθε δημογραφική εξέλιξη. Ωστόσο, μετά το 1261 άρχισε μια φθίνουσα πορεία για τον πληθυσμό του βυζαντινού κράτους. O πληθυσμός παρουσίασε σημαντική αριθμητική πτώση αλλά και αρκετά έντονη κινητικότητα. Tα αίτια για τη δημογραφική αυτή εξέλιξη σχετίζονται άμεσα με την οικονομική αλλά και την κοινωνική και πολιτική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα ασταθής και παρακμάζουσα τους τελευταίους αιώνες του Bυζαντίου. Όπως είναι αναμενόμενο, παράγοντες όπως επιδημίες και εχθρικές επιδρομές συνέβαλαν στις ήδη δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού και επηρεάσαν την πληθυσμιακή του εξέλιξη.