Ο βρετανικός παράγοντας στην απελευθέρωση

Η σημασία του βρετανικού παράγοντα αποδείχτηκε καίρια για το μέλλον της μεταπολεμικής Ελλάδας σε διεθνές επίπεδο και ουσιαστικά εν πλήρη αγνοία της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας. Ο βρετανός πρωθυπουργός Churchill, ο οποίος είχε υπογράψει μαζί με τον αμερικανό πρόεδρο Roosevelt το Χάρτη του Ατλαντικού το 1941 αναγνωρίζοντας το δικαίωμα κάθε λαού να καθορίσει τη μορφή του πολιτεύματός του, αποφάσισε πως η τύχη της Ελλάδας έπρεπε να αποφασιστεί στη σκακιέρα της μυστικής διπλωματίας ερήμην των άμεσα ενδιαφερομένων.

Ήδη από το Μάιο του 1944 ο βρετανός υπουργός εξωτερικών Eden είχε βολιδοσκοπήσει τη σοβιετική ηγεσία με μια ιδιότυπη πρόταση συμβιβασμού: η Ρουμανία θα περνούσε στη σοβιετική σφαίρα επιρροής ως αντάλλαγμα για τη βρετανική επιρροή στην Ελλάδα. Με τη συναίνεση του Roosevelt, ο Churchill επισκέφτηκε το Stalin στη Μόσχα, τον Οκτώβριο του 1944, και επισημοποίησε τη συμφωνία με ένα έγγραφο που ο ίδιος το χαρακτήρισε άτακτο (naughty): 90% βρετανική επιρροή στην Ελλάδα, 90% σοβιετική επιρροή στη Ρουμανία! Η Βρετανία ήταν πρόθυμη να θυσιάσει τον έλεγχο της Ρουμανίας χάριν της ελευθερίας κινήσεων που επιζητούσε ο Churchill για την Ελλάδα. Το τι ακριβώς σήμαινε αυτή η βρετανική πρωτοβουλία θα γινόταν κατανοητό κυρίως μετά την απελευθέρωση.

Ωστόσο, η επιμονή του βρετανού πρωθυπουργού να συνοδεύσει ο Scobie την ελληνική κυβέρνηση πίσω στην ελεύθερη Ελλάδα και να επιτηρήσει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις (συμπεριλαμβανομένων και των αντιστασιακών οργανώσεων) έδινε τον τόνο της βρετανικής απόφασης να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη μετάβαση της χώρας στη μεταπολεμική ομαλότητα.