Δωδεκάνησα

Το ζήτημα του καθεστώτος των Δωδεκανήσων για μια ακόμα φορά ήλθε στο προσκήνιο των συζητήσεων. Οι ελληνικές προσπάθειες για ενσωμάτωση των νησιών στην ελληνική επικράτεια είχαν αποδώσει καρπούς με τη συμφωνία Βενιζέλου-Tittoni· τα Δωδεκάνησα, πλην της Ρόδου που θα παρέμενε υπό ιταλική κατοχή, θα παραχωρούνταν στην Ελλάδα.

Πέρα από την ακύρωση της συμφωνίας, το ζήτημα της τύχης των νησιών ενεπλάκη στις ευρύτερες επιπλοκές της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης κατά την περίοδο 1920-23. Η συνθήκη της Λωζάννης (1923) δε ρύθμισε το ζήτημα, λόγω της άρνησης της ιταλικής αντιπροσωπείας να συζητήσει το ζήτημα. Ωστόσο, η Ιταλία εξακολουθούσε να κατέχει de facto τα νησιά και να αρνείται την εφαρμογή του κανόνα της αυτοδιάθεσης. Η πρόθεση της βρετανικής πλευράς να κατευνάσει και να προσεταιριστεί το νέο ιταλό ηγέτη Mussolini στα μέσα της δεκαετίας του 1920 οδήγησε σε αναγνώριση της ιταλικής κυριαρχίας στα Δωδεκάνησα.

Τώρα, με τη συμμετοχή της Ιταλίας σε πόλεμο εναντίον των Βρετανών, η ελληνική κυβέρνηση αισθανόταν ότι διέθετε ένα ακόμα επιχείρημα πέραν του εθνολογικού και του ιστορικού. Μολονότι τα Δωδεκάνησα είχαν συζητηθεί από τους βρετανούς ως πιθανό δώρο στην Τουρκία, εάν η τελευταία εγκατέλειπε την πολιτική ουδετερότητάς της και εισερχόταν στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων το 1941, η ελληνική κυβέρνηση επέμεινε στην παραχώρηση των νησιών.

Η στάση της βρετανικής πλευράς στο συγκεκριμένο ζήτημα ήταν πιο ευνοϊκή, καθώς το εθνολογικό επιχείρημα ήταν αδιάσειστο και η βούληση του πληθυσμού των νησιών γνωστή και επανειλημμένα εκφρασμένη. Το μόνο ουσιαστικό εμπόδιο ήταν στρατηγικό· η επιθυμία της Τουρκίας να διασφαλίσει την άμυνα των ακτών της Μικράς Ασίας που βρίσκονταν απέναντι στα Δωδεκάνησα. Μόλις δόθηκαν αμοιβαίες εγγυήσεις που ικανοποίησαν την τουρκική πλευρά, άνοιξε ο δρόμος για την οριστική εκχώρηση των νησιών στην Ελλάδα με τη συνθήκη του Παρισιού το 1947.