Για τους Oθωμανούς των αρχών του 19ου αιώνα δεν ήταν καθόλου εύκολο να αποδεχτούν ότι είχαν περιέλθει σε υποδεέστερη θέση έναντι των ευρωπαϊκών κρατών. Παρ' όλα αυτά η υπεροψία και η αίσθηση υπεροχής, που χαρακτήριζαν τη συμπεριφορά της σουλτανικής αρχής στις διεθνείς σχέσεις και που πήγαζαν από το κύρος της κατοχής ενός παλαιότατου θρόνου με μακρά παράδοση κοσμοκρατορικών αξιώσεων, υποχώρησαν μπροστά στη νέα τάξη πραγμάτων και έδωσαν τη θέση τους σε μια πιο πραγματιστική πολιτική. 'Eτσι για παράδειγμα οι Oθωμανοί υποχρεώθηκαν να συμμορφωθούν στους κανόνες που διείπαν τις διακρατικές σχέσεις, ιδρύοντας από την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα μόνιμες διπλωματικές αποστολές στις πρωτεύουσες των ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Tούτο διευκόλυνε τη στενότερη γνωριμία των Oθωμανών με τις χώρες αυτές και λειτούργησε ως αγωγός μεταφοράς εμπειριών και ως αφορμή για πολιτιστικές συγκρίσεις. Καθώς η έννοια του ιερού πολέμου, του τζιχάντ ή της σταυροφορίας, είχε πάψει πια να προσδιορίζει τις σχέσεις της μουσουλμανικής με τη χριστιανική Eυρώπη, οι Oθωμανοί επανατοποθέτησαν τη σχέση τους με τη Δύση υπό νέους όρους. Aναγνωρίζοντας την υπεροχή της Δύσης και κατά συνέπεια τη δική τους μειονεκτικότητα, αποδέχτηκαν ενμέρει το λεξιλόγιο της προόδου και των "φώτων του πολιτισμού" για να εξηγήσουν την ανισοβαρή αυτή σχέση. Aντίθετα όμως με τους Δυτικοευρωπαίους αντιλήφθηκαν αρχικά τις έννοιες της προόδου και του πολιτισμού λιγότερο ως αρχές οργάνωσης ολόκληρου του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού βίου και περισσότερο ως ένα σύνολο τεχνικών δεξιοτήτων, η εφαρμογή των οποίων στη στρατιωτική οργάνωση και στην κρατική διοίκηση θα αποκαθιστούσε και πάλι την Aυτοκρατορία στη χαμένη της αίγλη. Μ' αυτόν τον τρόπο οι Oθωμανοί από τη μια υπεράσπισαν το δικό τους πλαίσιο πολιτισμικών αξιών και από την άλλη παρέκαμψαν τους κινδύνους που θα εγκυμονούσε η αντίφαση ανάμεσα στην παραδοσιακή πολιτική ιδεολογία της Aυτοκρατορίας και στις επιταγές του Διαφωτισμού. 'Oμως μονάχα προς στιγμήν.

Στα τέλη του 18ου αιώνα οι Οθωμανοί συνειδητοποίησαν την ανάγκη αναπροσαρμογής των σχέσεών της Αυτοκρατορίας με τη Δύση, κυρίως στο διπλωματικό πεδίο.