Κατάλογος φωτογραφιών

	Eδώ: Χάρτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, 1862. Turkish Empire, εκδ. A. Fullarton &Co., Edimburg - London - Dublin 1862/4. Αθήνα, Ναυτικό Μουσείο (αρ. χαρτ. Χ126). © Ναυτικό Μουσείο, Αθήνα.
	Eδώ: H καταστροφή των δυνάμεων του Ναπολέοντα στη ναυμαχία του Aboukir, 1798. Eλαιογραφία. Image Courtesy of www.PicturesNow.com, Design #403187. © 1999 www.PicturesNow.com, Inc.
	Ο Ναπολέων ξεκίνησε την εκστρατεία του στην Aίγυπτο το Mάιο του 1798, όπου όμως συνάντησε παρατεταγμένες τις δυνάμεις της Mεγάλης Bρετανίας, έτοιμες να προασπίσουν τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας στην περιοχή. Εδώ: Ο Ναπολέων υψώνει τη γαλλική σημαία μετά τη νίκη του στρατού του στη γέφυρα της Arcole, 1796. Ελαιογραφία, 134x104 εκ. Gros, Antoine-Jean, baron. St. Petersburg, The State Hermitage Museum. © State Hermitage Museum, St. Petersburg.
	Οι ευρωπαϊκές Δυνάμεις ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα είχαν αντιληφθεί ότι για να διατηρηθεί το status quo στην Ευρώπη έπρεπε να γίνουν "κηδεμόνες" της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εδώ: Το ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, 1820. Επιχρωματισμένη χαλκογραφία, 17,5x21 εκ. "Turchia d' Europa", εκδ. Botiga, 1820. Αθήνα, Ναυτικό Mουσείο, αρ. χαρτ. Χ 8. © Ναυτικό Mουσείο, Αθήνα.
	Η εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο έγινε αφορμή να γίνει ευρύτερα γνωστός ο πολιτισμός της χώρας και να εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον για την εξερεύνησή του. Eδώ: Ο Ιωσήφ Φουριέ (Joseph Fourier), γάλλος μαθηματικός και αιγυπτιολόγος, συνόδευσε το Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, όπου μελέτησε τις αιγυπτιακές αρχαιότητες, 1823. Λιθογραφία. Σχέδιο Jules Boilly. Archives de l'Academie des sciences, Paris © Academie des Sciences, Paris
	Στα τέλη του 18ου αιώνα οι Οθωμανοί συνειδητοποίησαν την ανάγκη αναπροσαρμογής των σχέσεων της Αυτοκρατορίας με τη Δύση, κυρίως στο διπλωματικό πεδίο. Eδώ: Ο Σελίμ Γ' (1789- 1807), ο οποίος πρώτος εγκατέστησε μόνιμες διπλωματικές αποστολές στις δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες, 1819. Χάραξη σε φύλλα ψευδαργύρου (τσίγκος). Σχέδιο Melling, χάραξη J. Gouband. Melling A.I. , Voyage pittoresque de Constantinople..., Paris 1819, προμετωπίδα. Αθήνα, Συλλογή Eυ. Φινόπουλου.
	Παρόλο που οι μεταρρυθμίσεις στην Αυτοκρατορία προωθούνταν από ομάδες προοδευτικών στελεχών της διοίκησης, οι οποίοι είχαν θητεύσει σε διπλωματικές θέσεις στο εξωτερικό, αρχικά υπήρξαν πρωτοβουλία της σουλτανικής αρχής. Eδώ: ο σουλτάνος Mαχμούτ Β' (1808- 1839), ο οποίος έθεσε τις βάσεις της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, 1840. Χάραξη σε ατσάλι Σχέδιο T. Allom. Baratta Ant., Constantinopoli effigiata e descritta..., Τορίνο 1840, πιν. 1. Αθήνα, Eθνική Βιβλιοθήκη, Γ. Π 300. © Εθνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.
	Κατά τη διάρκεια της πρώιμης μεταρρυθμιστικής προσπάθειας το γόητρο της Αυτοκρατορίας επλήγη από διάφορα γεγονότα στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, όπως οι ατυχείς αναμετρήσεις με τον πανίσχυρο άντρα της Αιγύπτου, Μωχάμετ 'Αλι. Εδώ: Προσωπογραφία του Μωχάμετ 'Αλι, 1840. Λάδι σε μουσαμά, 93x76 εκ. Έργο του A. Couder. Chateaux de Versailles et de Trianon, MV 4845. © Photo RMN - Gerard Blot.
	Ο σουλτάνος Mαχμούτ Β' προχώρησε σε ριζικές αλλαγές στους κόλπους της εσωτερικής διοίκησης, διαλύοντας το σώμα των γενιτσάρων στα 1826. Εδώ: Αξιωματούχος γενίτσαρος της Πύλης, 1812. Έγχρωμη χαλκογραφία, 22,3x10,5 εκ. Hobhouse J., A journey through Albania and other provinces of Turkey, τ. 2, London 1813, σ. 864. Aθήνα, Eθνική Βιβλιοθήκη Γ.Π 2436. Τόπος και Εικόνα, τ. Δ', εκδ. Ολκός, Αθήνα 1982, σ. 267, εικ. 7. © Εθνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα
	Στα 1839 ο σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίτ παραχώρησε το Χάτι Σερίφ (Hatt-i Serif), το οποίο έμελλε να εγκαινιάσει μια εποχή αλλαγών στη ζωή των υπηκόων σε ολόκληρη την οθωμανική επικράτεια. Εδώ: Προσωπογραφία του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ, 19ος αιώνας (λεπτομέρεια). Κωνσταντινούπολη, Topkapi Saray Museum. © Topkapi Saray Museum, Κωνσταντινούπολη.
	Με το Χάτι Σερίφ έγιναν σημαντικές αλλαγές στο σύστημα διοίκησης και φορολογίας, ώστε η σουλτανική αρχή να έρθει σε επαφή με τα προβλήματα των υπηκόων. Εδώ: Tο Μπάμπι Κεμπίρ (Bab-i Kebir), η κύρια είσοδος που οδηγούσε στα οικοδομήματα της Υψηλής Πύλης, του κέντρου λήψης αποφάσεων, 1840. Χάραξη σε ατσάλι Σχέδιο T. Allom, χάραξη E. Gallis. Baratta Ant., Constantinopoli effigiata e descritta. . . , Τορίνο 1840, σ. 544, πιν. 29. Αθήνα, Eθνική Βιβλιοθήκη Γ. Π 300. © Εθνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.
	Σε μια δύσκολη στιγμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στο τέλος του Κριμαϊκού πολέμου, εκδόθηκε το δεύτερο και περισσότερο ρηξικέλευθο μεταρρυθμιστικό διάταγμα. Εδώ: Το Χάτι Χουμαγιούν (Hatt-i Humayun) μεταφρασμένο στα ελληνικά, Κωνσταντινούπολη, 6 Φεβρουαρίου 1856. Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1996, σ. 116- 7, εικ. 90. © Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα.
	Το Χάτι Χουμαγιούν (Hatt-i Humayun) έθιξε και το θεσμό των μιλέτ (millet), εισάγοντας ένα νεοτεριστικό στοιχείο, τη μεγαλύτερη συμμετοχή λαϊκών στη λειτουργία τους. Εδώ: Ο σουλτάνος Αμπούλ Ματζίτ διακηρύσσει το Χάτι Χουμαγιούν ενώπιον, μεταξύ άλλων, και των εκπροσώπων των θρησκευτικών κοινοτήτων, 1856. Λιθογραφία. Σχέδιο Geniole, χάραξη Vogt. Αθήνα, Συλλογή Λ. Eφραίμογλου.
	Μετά την έκδοση του Χάτι Χουμαγιούν (Hatt-i Humayun), έγιναν προσπάθειες αλλαγής του καθεστώτος γαιοκτησίας με σκοπό τη βελτίωση της αγροτικής παραγωγής και τον καλύτερο έλεγχό της από το κράτος. Εδώ: Κτηνοτρόφοι του Μετσόβου στο δρόμο προς τη Θεσσαλία, 1862. Ξυλογραφία 31, 2x9,8 εκ. Σχέδιο, χάραξη M.D Dree. Περιοδικό, Le Monde Illustre, Παρίσι 1862. Ιωάννινα, Συλλογή Α. Παπασταύρου.
	Ο θεσμός των μιλέτ (millet) υπήρξε από τις κύριες μεθόδους ενσωμάτωσης των μη μουσουλμάνων στην Αυτοκρατορία και άρα δε θα μπορούσε να μην περιληφθεί στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Εδώ: Σκηνή ενθρόνισης επισκόπου στον ελληνορθόδοξο μητροπολιτικό ναό στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, 1838. Χάραξη σε ατσάλι Σχέδιο T. Allom, χάραξη G. Presbury. Baratta Ant., Constantinopoli effigiata e descritta. . . , Τορίνο 1840, σ. 807, πιν. 81. Αθήνα, Eθνική Βιβλιοθήκη Γ. Π 300. © Εθνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.
	Μετά το 1856, με την έκδοση του Χάτι Χουμαγιούν (Hatt-i Humayun) αλλά και τη συνθήκη των Παρισίων, άρχισαν να προωθούνται εντονότερα οι μεταρρυθμίσεις στην επαρχιακή διοίκηση. Εδώ: Χάρτης των οθωμανικών κτήσεων στη Νότια Βαλκανική με το νέο χωρισμό στις διοικητικές περιφέρειες "εγιαλέτια" στα 1856. Λιθογραφία, 28,5x22,5. Ch. Barberet & Ch. Derigot. Atlas General de Geographie Physique..., Paris 1860. Αθήνα, Ναυτικό Mουσείο, αρ. γεν. μητρώου. Χ 68. © Ναυτικό Mουσείο, Αθήνα.
	Ο νόμος περί υπηκοότητας του 1869 είχε σκοπό να κάνει όλους τους υπηκόους της Αυτοκρατορίας, μουσουλμάνους και μη, να αισθανθούν ισότιμοι πολίτες του ίδιου κράτους. Εδώ: "Μωσαϊκό" κατοίκων του Γαλατά στο λιμάνι της πόλης, 1883. Χαλκογραφία. Σχέδιο C. Biseo. Amicis Edm.de, Constantinople..., Paris 1883, σ. 27. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Η ομάδα των "Νέων Οθωμανών" είχε αποφασιστική συμβολή στο συνταγματικό κίνημα. Εδώ: Ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β', ο οποίος αναγκάστηκε να προκυρήξει Σύνταγμα στις 23 Δεκεμβρίου 1876. Ελαιογραφία. Κωνσταντινούπολη, Topkapi Palace Museum. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τ. Α', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1991, σ. 19. © Topkapi Palace Museum, Κωνσταντινούπολη.
	Εδώ: Oικογένεια χριστιανών αγροτών, 1876. Ξυλογραφία. Σχέδιο A. Rixens. Le Tour du Monde, τευχ. XXXII, Paris 1876, σ. 56. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Η κοινή γνώμη της εποχής του Τανζιμάτ, και κυρίως τα χαμηλότερα στρώματα, επηρεάζονταν από παραδοσιακούς θρησκευτικούς παράγοντες, όπως οι ιερείς ή οι δερβίσηδες. Εδώ: Δερβίσηδες έρχονται σε θρησκευτική έκσταση μέσω περιστροφικού χορού, 1883. Χαλκογραφία. Σχέδιο C. Biseo. Amicis Edm.de, Constantinople..., Paris 1883, σ. 409. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Ο επαναπροσδιορισμός του θεσμού των μιλέτ (millet) δημιούργησε μια δυσφορία σε μερίδα μουσουλμάνων, οι οποίοι θεώρησαν τις μεταρρυθμίσεις ως απόδοση προνομίων στους αλλόθρησκους υπηκόους. Εδώ: Μουσουλμάνος προσεύχεται μέσα στην Αγία Σοφία, 1883. Χαλκογραφία. Σχέδιο C. Biseo. Amicis Edm., de, Constantinople..., Paris 1883, σ. 191. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Oι μη μουσουλμάνοι υποδέχτηκαν αρκετά θετικά τις μεταρρυθμίσεις, ανάλογα βέβαια με την κοινωνική, ιδεολογική και οικονομική τους τοποθέτηση, η οποία καθόριζε τον τρόπο συνειδητοποίησης της νέας κατάστασης. Εδώ: Χριστιανοί της Χίου, 1878. Ξυλογραφία. Σχέδιο E. Bayard. Charton Ed., Le Tour du Monde, Paris 1878. Αθήνα, Συλλογή Κ. & Δ. Κούτσικα.
	Στη Βαλκανική, ενώ οι αγρότες υπήρξαν αρκετά συντηρητικοί στις απόψεις και στις αντιδράσεις τους στα κοινωνικά ζητήματα, εντούτοις κατάφεραν σε μερικές περιπτώσεις να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους τις εκάστοτε εξελίξεις. Εδώ: Αγρότες στη συγκομιδή της ελιάς, 1876. Ξυλογραφία. Σχέδιο E. Guillaume. Le Tour du Monde, Paris 1876, κεφ. 33, σ. 155. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Οι έμποροι, κυρίως όσοι είχαν επαφές με τη Δυτική Ευρώπη, οφελήθηκαν πολύ από τη νέα τάξη πραγμάτων, καθώς ίδρυσαν εμπορικές εταιρείες στα μεγαλύτερα λιμάνια της Αυτοκρατορίας. Εδώ: 'Αποψη της αποβάθρας της Βάρνας, μεγάλου λιμανιού της Αυτοκρατορίας, 1854. Ξυλογραφία. L' Illustration, journal universel, αρ. φύλλου 584 (5-6-1854), σ. 284. Αθήνα, Μπενάκειος Βιβλιοθήκη. Berl A., Ο Ελληνισμός στη Θράκη και στην Κωνσταντινούπολη, Αθήνα 1994, σ. 112. © Μπενάκειος Βιβλιοθήκη, Αθήνα.
	Οι μεταρρυθμίσεις του 19ου αιώνα δημιούργησαν ένα "άνοιγμα" στην οθωμανική αγορά, με μεγάλες εισαγωγές δυτικοευρωπαϊκών προϊόντων, κυρίως υφασμάτων, το οποίο έπληξε τους ντόπιους τεχνίτες. Εδώ: Σκηνή από την αγορά υφασμάτων στην Κωνσταντινούπολη, 1883. Χαλκογραφία. Σχέδιο C. Biseo. Amicis Edm., de, Constantinople..., Paris 1883, σ. 101. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Οι μεταρρυθμιστές χρησιμοποίησαν τον θεσμό των κοινοτήτων στη διοίκηση της Αυτοκρατορίας. Εδώ: Έλληνας άρχοντας των αρχών του 19ου αιώνα, 1825. Λιθογραφία. Stackelberg O. M. von, Costumes et Usages des peuples de la Grece Moderne, Rome 1825. Αθήνα, Συλλογή Κ. & Δ. Κούτσικα.
	Η αναγνώριση των μιλέτ (millet) ως πολιτικοθρησκευτικών οργανισμών υποβοήθησε την εμφάνιση εθνικιστικών αιτημάτων με τη μορφή εκκλησιαστικών διαμαχών, όπως στην περίπτωση των Βουλγάρων. Εδώ: Διάβημα των Βουλγάρων προς το σουλτάνο για το εκκλησιαστικό ζήτημα, 1861. Σόφια, Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος". Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 127. © Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος", Σόφια.
	Η υποδοχή του μεταρρυθμιστικού διατάγματος στις 6-3-1856 στο Βιδίνι της Βουλγαρίας ήταν μάλλον αρνητική. Πολλοί από τους μουσουλμάνους κατοίκους της πόλης αισθάνθηκαν προδομένοι από το σουλτάνο. Εδώ: Η βουλγαρική μετάφραση του Χάτι Χουμαγιούν, 1856. Σόφια, Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος". Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 29. © Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος", Σόφια.
	Ο Μιτχάτ-πασάς προσπάθησε να εφαρμόσει ένα νεοτεριστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο βιλαέτι του Δούναβη, το οποίο όμως συνάντησε την αντίδραση και των δυο μερών, χριστιανών και μουσουλμάνων. Εδώ: Έφοροι σχολείου στη Φιλιππούπολη (Plovdiv), 1870. Φωτογραφία εποχής. Σόφια, Αρχείο Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών. Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 107. © Αρχείο Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, Σόφια.
	Εδώ: Tο ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το νέο Eλληνικό κράτος, 1856. Επιχρωματισμένη χαλκογραφία, 30, 5x 23, 5 εκ. "Turkey in Europe and Greece", εκδ. G. Philip & son, 1856. Αθήνα, Ναυτικό Mουσείο, αρ. χαρτ. Χ 100. © Ναυτικό Mουσείο, Αθήνα.
	Ο πατριαρχικός ρόλος του σουλτάνου, όπως ορίζονταν από την παραδοσιακή αρχή του "κύκλου της δικαιοσύνης", δεν αναιρέθηκε από τις μεταρρυθμίσεις. Εδώ: Ο σουλτάνος με τη συνοδεία του περνά από ένα δρόμο του Εγιούμπ, 1840. Χάραξη σε ατσάλι Σχέδιο T. Allom, χάραξη G. Presbury. Baratta Ant., Constantinopoli effigiata e descritta. . . , Τορίνο 1840, σ. 463, πιν. 34. Αθήνα, Eθνική Βιβλιοθήκη Γ. Π 300. © Εθνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.
	Οι κοινότητες αποτέλεσαν έναν πολύ σημαντικό πυρήνα συσπείρωσης ατόμων με κοινά αιτήματα και αναζητήσεις, κι έτσι σε περίπτωση απόφασης για δράση, η συλλογικότητα οδηγούσε σε ευκολότερη επίτευξη στόχων. Εδώ: Η οδός Σοφού, το τμήμα της πόλης της Βέροιας, όπου κατοικούσαν τα μέλη της χριστιανικής κοινότητας. Σύγχρονη φωτογραφία - Β. Βουτσάς. Kalogirou N., Veroia, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1990, σ. 15, εικ. 5. © Εκδόσεις "Μέλισσα".
	Ο χριστιανοί αγρότες του Βιδινίου ξεσηκώθηκαν ενάντια στην καταπάτηση των δικαιωμάτων τους από τους μουσουλμάνους μεγαλογαιοκτήμονες της περιοχής και τελικά μακροπρόθεσμα πέτυχαν την ικανοποίηση των προσδοκιών τους. Εδώ: Το φρούριο Μπελογκρατζίκ στα σύνορα με τη Σερβία ( φωτ. Ασέν Τσιλιγνκίροφ). Kunstdenkmaler in Bulgarien, εκδ. Deutscher Kunstverlag, 1983, εικ. ΙΙΙ. © Deutscher Kunstverlag.
	Η εξέγερση στην Ήπειρο είχε την υποστήριξη της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας, πράγμα το οποίο ανησύχησε ιδιαίτερα την Αγγλία και τη Γαλλία, οι οποίες άσκησαν μεγάλες πιέσεις. Εδώ: Περίληψη των αυστηρών διακοινώσεων Αγγλίας και Γαλλίας προς τον Όθωνα και την ελληνική κυβέρνηση, με την απαίτηση να αποκηρύξουν τις επαναστατικές ενέργειες, 1854. Περιοδικό Ελπίδα, έκτακτο παράρτημα του αριθ. 765, Αθήνα , 5 Μαΐου 1854. Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1996, σ. 102, εικ. 24. © Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα.
	Εδώ: Στρατόπεδα 'Αγγλων και Γάλλων στον Πειραιά, 1854 Ξυλογραφία. Illustrated London News, Λονδίνο, Ιούλιος 1854. Nicolas A., 1841-1885 ΕΛΛΑΔΑ, Αθήνα 1984, σ.36, εικ. 41 Ευγενική παραχώρηση Α. Νικολάου
	Ο μορφωτικός σύλλογος "Δημοτικόν Κατάστημα" συνέβαλε στην ανάπτυξη του εθνικισμού στην περιοχή της Μακεδονίας, ενώ παράλληλα τα μέλη του ανέπτυξαν σχέσεις με οπαδούς της ιταλικής ενοποίησης, προσκείμενους στο κίνημα του Γκαριμπάλντι. Εδώ: Ο αδριάντας του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι στη Σιέννα, 1930. Φωτογραφία Image Courtesy of www.PicturesNow.com, Design #068537. © 1999 www.PicturesNow.com, Inc.
	Το καλοκαίρι του 1860, ο μέγας βεζίρης Κιμπρισλί Μεχμέτ-πασάς περιόδευσε στη Ν. Βαλκανική, προκειμένου να διαβεβαιώσει τους υπηκόους για το ενδιαφέρον της Πύλης. Εδώ: Χάρτης της Βουλγαρίας, την οποία επίσης επισκέφτηκε ο Kιμπρισλί Μεχμέτ-πασάς, 1860. Επιχρωματισμένη ατσαλογραφία, 32,5x40 εκ. Χάραξη J. H. Colton. Colton, J. H., General Atlas, "Turkey in Europe", Ν. Υορκ 1860. Αθήνα, Ναυτικό Μουσείο, αρ. χαρτ. X 56. © Ναυτικό Μουσείο, Αθήνα.
	Όταν στα 1859- 60 έγινε προσπάθεια να εφαρμοστεί και στα Ιωάννινα η νέα φορολογική πολιτική, σύμφωνα με το Τανζιμάτ, προκλήθηκαν συντονισμένες αντιδράσεις από κάθε θρησκευτική μερίδα της πόλης. Εδώ: 'Αποψη των Ιωαννίνων, πρωτεύουσας της Ηπείρου, 1870. Επιχρωματισμένη ξυλογραφία, 21,3x13,8 εκ.. Σχέδιο A. Yionin. The Illustrated London News, London 1870. Ιωάννινα, Συλλογή Α. Παπασταύρου.
	Οι έλληνες αστοί της Κωνσταντινούπολης ίδρυσαν στα 1861 έναν πολιτιστικό και επιμορφωτικό σύλλογο, που σκοπό είχε μέσω της μόρφωσης να αποκτήσει ολόκληρος ο οθωμανικός Ελληνισμός συναίσθηση της εθνικής του ταυτότητας. Εδώ: Το μέγαρο του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως λίγο πριν κατεδαφιστεί, 1965. Κωνσταντινούπολη. Αναζητώντας τη Βασιλεύουσα, εκδ. Λ. Μπρατζιώτη, Αθήνα 1990, σ. 109. © Λούση Μπρατζιώτη, Αθήνα.
	Εδώ: Χάρτης του ευρωπαϊκού τμήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με χαρακτικά εποχής, 1851. Επιχρωματισμένη χαλκογραφία, 24, 5x 33 εκ. Σχέδιο, χάραξη J. Rapkin. "Tyrkey in Europe", εκδ. J. Trallis, 1851. Αθήνα, Ναυτικό Mουσείο, αρ. χαρτ. Χ 59. © Ναυτικό Mουσείο, Αθήνα.
	Για τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο διοικητικό έλεγχο των επαρχιών της Αυτοκρατορίας, προβλέφθηκε από το νόμο του 1864 ο χωρισμός των περιοχών σε βιλαέτια-μεγάλες διοικητικές μονάδες. Εδώ: Ενδυμασίες χριστιανών κατοίκων του βιλαετιού της Ηπείρου, 1885. Χαλκογραφία. Σχέδιο, χάραξη Nordmann. "Le Costume Historique", Paris 1885. Ιωάννινα, Συλλογή Α. Παπασταύρου.
	Το νέο Ελληνικό Bασίλειο έκανε αισθητή τη σύνδεσή του με τους ελληνικούς πληθυσμούς της Αυτοκρατορίας μέσω των διπλωματικών αποστολών, ενώ τα ελληνικά προξενεία -κυρίως της Μακεδονίας- ανέπτυξαν αλυτρωτική δράση. Εδώ: Έγγραφο-στατιστικός πίνακας του Ελληνικού Υποπροξενείου Καβάλας, 1880. Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1996, σ. 129, εικ. 152. © Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα.
	Η επικείμενη επίσκεψη του μεγάλου βεζίρη στα Γιάννενα το 1860 προκάλεσε έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα στους χριστιανούς και μουσουλμάνους κατοίκους, την οποία υποδαύλιζε και ο ρώσος πρόξενος της πόλης. Εδώ: 'Αποψη των Ιωαννίνων, έργο του ρώσου προξένου στην πόλη την εποχή των αντιδράσεων, 1861. Έγχρωμη ξυλογραφία. Σχέδιο A. Yionin. Illustrated London News, London 1861. Ιωάννινα, Συλλογή Α. Παπασταύρου.
	Εδώ: 'Αποψη των Ιωαννίνων, 1843. Χάλυβογραφία. Σχέδιο, χάραξη C. Reiss. Allom, T., Constantinople and the scenery of the Seven Churches of Asia Minor, Λονδίνο 1843. Ιωάννινα, συλλογή Α. Παπασταύρου.
	Οι κάτοικοι του χωριού Δοβρά Ζαγορίου αντιμετώπισαν τις προκλήσεις των τοπικών ισχυρών και αναγκάστηκαν να αναζητήσουν την προστασία μιας ξένης Δύναμης (Γαλλία), μέσω της πρεσβείας της στην Κωνσταντινούπολη. Εδώ: Το θέρετρο της γαλλικής πρεσβείας στα Θεραπιά Φωτογραφία: Λίζα Έβερτ. Κωνσταντινούπολη. Αναζητώντας τη Βασιλεύουσα, εκδ. Λ. Μπρατζιώτη, Αθήνα 1990, σ. 138. © Λούση Μπρατζιώτη.
	Οι Τάταροι ήταν τουρκόφωνος λαός εγκατεστημένος σε εδάφη που ήδη από το 18ο αιώνα είχαν αρχίσει να κατακτούν οι Ρώσοι, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εδώ: Χαρακτηριστική ενδυμασία Τατάρου του 19ου αιώνα, 1825. Λιθογραφία. Σχέδιο L. Dupre, χάραξη C. Motte. Dupre L., Voyage a Athenes et a Constantinople, Paris 1825, πιν. 17. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπολου.
	Εδώ: Η Μαύρη θάλασσα, 1850. Επιχρωματισμένη χαλκογραφία. Έλδοση D. Lizards, εδιμβούργο 1850 Αθήνα, Ναυτικό Μουσείο, αρ.χαρτ. Χ 25. © Ναυτικό Μουσείο, Αθήνα
	Στα 1870 η Πύλη αποφάσισε να ικανοποιήσει τη χρόνια απαίτηση των Βουλγάρων για αυτονόμηση της Εκκλησίας τους από το Πατριαρχείο, εκδίδοντας το περίφημο φιρμάνι. Εδώ: Το κείμενο της απόφασης για ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας, γραμμένο σε βουλγαρική και σε τουρκική γλώσσα, 1870. Σόφια, Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος". Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 167. © Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος", Σόφια.
	Το Μάιο του 1876 ξέσπασαν επεισόδια στη Θεσσαλονίκη που κατέληξαν στο λιντσάρισμα του γάλλου και του γερμανού προξένου. Εδώ: 'Αποψη του λιμανιού της Θεσσαλονίκης τις ημέρες των ταραχών από εφημερίδα της εποχής, 1876. Ξυλογραφία. Σχέδιο Sir John Cowell. Illustrated London News, London 1876. Nicolas A., 1842- 1885 ΕΛΛΑΔΑ, Αθήνα 1984, σ. 116, εικ. 124. Ευγενική παραχώρηση Α. Νικολάου.
	Εδώ: Ληστές των ελληνοθωμανικών συνόρων, 1876. Ξυλογραφία. Σχέδιο E. Ronjat. Le Tour du Monde, τευχ. XXXII, Paris 1876, κεφ. XX, σ. 56. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Στην ελληνική επικράτεια μετά τα 1835, οπότε διαλύθηκαν τα άτακτα στρατιωτικά σώματα, οι ένοπλοι διαμοιράστηκαν μεταβαλλόμενοι είτε σε ληστές είτε σε οροφύλακες. Εδώ: Συμπλοκή μεταξύ ληστών και εθνοφυλακής στα ορεινά της Κεντρικής Ελλάδας, 1876. Ξυλογραφία. Σχέδιο Sahib. Le Tour du Monde, τευχ. XXXII, Paris 1876, κεφ. 29, σ. 141. Αθήνα, Συλλογή Ευ. Φινόπουλου.
	Τη δεκαετία του 1860 υπήρχε μια έντονη ανησυχία καθώς και μια τάση για ανάληψη επαναστατικής δράσης εναντίον των Οθωμανών στην περιοχή της Βαλκανικής. Εδώ: Ο Ζακυνθινός Κωνσταντίνος Λομβάρδος, ο οποίος πρέσβευε τη συνεργασία των αλύτρωτων Ελλήνων με τους ιταλούς γαριβαλδίνους στην αντίσταση των πρώτων εναντίον των Οθωμανών, 19ος αιώνας. Ελαιογραφία. Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, Ζάκυνθος. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τ. 5, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1991, σ. 280. © Μουσείο Δ. Σολωμού, Ζάκυνθος.
	Στην ελληνοβουλγαρική διαμάχη για την ίδρυση ανεξάρτητης βουλγαρικής Εκκλησίας αναμείχθηκε και η Ρωσία, που τελικά πήρε το μέρος της Βουλγαρίας. Εδώ: Ο κόμης Νικόλαος Πάβλοβιτς Ιγνάτιεφ, ο ρώσος πρεσβευτής στην Πόλη και οπαδός του πανσλαβισμού, υποστήριξε την ίδρυση βουλγαρικής Εξαρχίας αλλά και αυτόνομης βουλγαρικής επαρχίας (φωτογραφία εποχής). Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1996, σ. 122, εικ. 108. © Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα.
	Στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχε μεγάλη επαφή και σύνδεση της βουλγαρικής με την ελληνική διανόηση, όμως, όταν ξέσπασε η εκκλησιαστική διαμάχη, το χάσμα που δημιουργήθηκε ήταν πια αγεφύρωτο. Εδώ: "Μνημείο της απελευθέρωσης" της βουλγαρικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο, 1872. Λιθογραφία. Σχέδιο Ν. Παβλόφσκι. Σόφια, Εκκλησιαστικό-Ιστορικό-Αρχαιολογικό Μουσείο. Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 178. © Εκκλησιαστικό-Ιστορικό-Αρχαιολογικό Μουσείο, Σόφια.
	Στην Κωνσταντινούπολη, οι βούλγαροι αστοί που πήραν τα ηνία του εθνικού αγώνα για μια αυτόνομη βουλγαρική εκκλησία παρέμειναν στα πλαίσια της νομιμότητας και δεν συμμετείχαν σε επαναστατικές κινήσεις. Εδώ: Tο εκκλησιαστικό συμβούλιο της βουλγαρικής Εξαρχίας στην Κωνσταντινούπολη, 1871. Φωτογραφία. Σόφια, Εκκλησιαστικό-Ιστορικό-Αρχαιολογικό Μουσείο. Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 171. © Εκκλησιαστικό-Ιστορικό-Αρχαιολογικό Μουσείο, Σόφια.
	Εδώ: Προσωπογραφία του Πέταρ Σλαβέικοφ, βούλγαρου λογοτέχνη, 19ος αιώνας. Φωτογραφία. Σόφια, Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος". Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 84. © Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος", Σόφια.
	Η ανάπτυξη του ελληνικού θεάτρου σηματοδοτήθηκε αρχικά, και ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, από τη συγγραφή πρωτότυπων ή τη μετάφραση ξένων θεατρικών έργων. Εδώ: Σελίδα τίτλου της μετάφρασης του έργου "Θεμιστοκλής εν Πέρσαις" του Μεταστασίου από το Γ. Ρουσιάδη, το οποίο εκδόθηκε στη Βιέννη, 1835. Αθήνα, Θεατρικό Μουσείο. Σιδέρης Γ., Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, Αθήνα 1999 (β' έκδοση), σ. 15. © Θεατρικό Μουσείο, Αθήνα.
	Η Κωνσταντινούπολη εξελίχθηκε σε μια πόλη με έντονη θεατρική ζωή, ιδιαίτερα μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, και στα θέατρά της φιλοξενούνταν συχνά θίασοι από τον ελληνικό χώρο. Εδώ: Αφίσα για παράσταση της Δραματικής Εταιρείας "Μένανδρος" των αδελφών Ταβουλάρη στο Ελληνικό Θεάτρο Κωνσταντινουπόλεως, 1876. Αθήνα, Θεατρικό Μουσείο. Σιδέρης Γ., Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, Αθήνα 1999 (β' έκδοση), σ. 35. © Θεατρικό Μουσείο, Αθήνα.
	Ο Χρίστο Μπότεφ υπήρξε μια εξέχουσα μορφή της βουλγαρικής διανόησης, ασχολήθηκε με την ποίηση αλλά και με τη δημοσιογραφία και στηλίτευσε τα κακώς κείμενα της οθωμανικής εξουσίας και κοινωνίας. Εδώ: Ο Χρίστο Μπότεφ, 1875. Σόφια, Αρχείο Ινστιτούτου Ιστορίας Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών. Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 305. © Αρχείο Ινστιτούτου Ιστορίας Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, Σόφια.
	Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης συνδύασε την ποίηση με την πολιτική, αφού ήταν μέλος του ελληνικού κοινοβουλίου και αγωνίστηκε μέσω και των δύο για τον ελληνικό αλυτρωτισμό. Εδώ: Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Ελαιογραφία Σπ. Προσαλέντη. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τ. 2, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1991, σ. 141. Αθήνα, Συλλογή Ελένης Καραπαναγιώτη.
	Η κρίση του Ανατολικού Ζητήματος στα 1875- 1878 είχε ως αποκορύφωμα τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877- 78, ο οποίος έληξε με την αρνητική για την Αυτοκρατορία συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Εδώ: Η υπογραφή της ρωσοτουρκικής συνθήκης στον 'Αγιο Στέφανο, 1878. Ξυλογραφία. Σόφια, Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος". Ιστορία της Βουλγαρίας, τομ. 6 (1856- 1878), εκδ. Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 1987, σ. 465. © Εθνική βιβλιοθήκη "Κύριλλος και Μεθόδιος", Σόφια.
	Τον Ιούνιο του 1878 πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο του Βερολίνου, όπου μεταβλήθηκε πάλι ο χάρτης της Βαλκανικής, μακροπρόθεσμα προς όφελος και της Ελλάδας. Εδώ: Οι εδαφικές αλλαγές στην περιοχή της Νότιας Βαλκανικής, μετά τη συνθήκη του Βερολίνου, 1878. Illustrated London News, Λονδίνο, Ιούλιος 1878. Nicolas A., 1842- 1885 ΕΛΛΑΔΑ, Αθήνα 1984, σ. 157, εικ. 170. Ευγενική παραχώρηση Α. Νικολάου.