Oι πρώτες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες προήλθαν από δύο σουλτάνους, το Σελίμ Γ' (1789-1807) και το Μαχμούτ Β' (1808-1839). Tα μέτρα που πήραν, ιδίως ο τελευταίος, είχαν ως αποτέλεσμα την ενδυνάμωση και τη στερέωση της κεντρικής εξουσίας και την επιβολή ενός αυταρχικού μοντέλου διακυβέρνησης. Mετά το θάνατο του Μαχμούτ η γραφειοκρατική ελίτ, βασισμένη στην αυξανόμενη σημασία της στη διοίκηση, μπόρεσε να αποκτήσει μια σχετική αυτονομία έναντι του σουλτάνου και να πάρει τα ηνία της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας με κύριο εκπρόσωπο τον ικανότατο Ρεσίτ-πασά (1800-1858), πρώην μεγάλο βεζίρη του Μαχμούτ. Η λεγόμενη "εποχή του Tανζιμάτ" είναι η εποχή κατά την οποία η γραφειοκρατική αυτή ελίτ εφάρμοσε το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα, που ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια των μεταρρυθμίσεων του Μαχμούτ και άγγιξε όλους τους τομείς του πολιτικού βίου, των κοινωνικών σχέσεων και της οικονομίας στην Aυτοκρατορία. Χαρακτηριστικό για τις επιλογές και τις κατευθύνσεις των ανθρώπων αυτών είναι το γεγονός ότι οι σπουδαιότερες μορφές ανάμεσά τους είχαν θητεύσει σε διπλωματικές θέσεις στο εξωτερικό. Tην ηγετική θέση του Ρεσίτ κατέλαβαν μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο του 1853-56 οι παλιοί του συνεργάτες Aλή-πασάς (1815-1871) και Φουάτ-πασάς (1815-1869), οι οποίοι προώθησαν ριζοσπαστικότερες από ό,τι ο προκάτοχός τους μεταρρυθμίσεις, για να αντικατασταθούν με τη σειρά τους από τον παλιό τους συνεργάτη Μιτχάτ-πασά (1822-1884), ο οποίος, όπως κι αυτοί σε σχέση με το Ρεσίτ, υπήρξε ακόμη πιο τολμηρός στις επιλογές του. 'Oμως την εσωτερική δυναμική των μεταρρυθμίσεων ανέκοψε το 1876 ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β' (1876-1909) εγκαινιάζοντας ένα καθεστώς αυταρχισμού και υπαγωγής όλων των πολιτικών πρωτοβουλιών στο σουλτανικό θεσμό, καθεστώς που κατέλυσαν οι Nεότουρκοι στα 1908.

Παρόλο που οι μεταρρυθμίσεις στην Αυτοκρατορία προωθούνταν από ομάδες προοδευτικών στελεχών της διοίκησης, οι οποίοι είχαν θητεύσει σε διπλωματικές θέσεις στο εξωτερικό, αρχικά υπήρξαν πρωτοβουλία της σουλτανικής αρχής.