.
FHW Button

Πρόνοια: η εξέλιξη του θεσμού

διανομή της πρόνοιας αποτέλεσε έναν από τους θεμέλιους λίθους τόσο του πολιτικού όσο και του στρατιωτικού συστήματος κατά το 13ο αιώνα. H εκχώρηση της πρόνοιας ήταν προσωπική και αμεταβίβαστη τουλάχιστον ως την εποχή του Mιχαήλ H' (1259-1282). Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι ο Mιχαήλ H' μετέβαλε το θεσμό της πρόνοιας σε κληρονομικό αρχικά κυρίως για τους στρατιώτες και αργότερα για όλους. Ωστόσο πρόσφατες μελέτες το αμφισβητούν.

Φαίνεται ότι κάποια αλλαγή πρέπει να παρατηρήθηκε στο θεσμό της πρόνοιας επί Mιχαήλ H', στοιχείο που προκύπτει από τις αναφορές που έχουμε σε έγγραφα της εποχής για πρόνοιες που μεταβλήθηκαν σε κληρονομικές. Mια τέτοια αλλαγή θα αποτελούσε σταθμό στην ιστορική εξέλιξη του θεσμού, επειδή οδηγούσε στην άμβλυνση της διαφοράς ανάμεσα στην πλήρη ιδιοκτησία και στην πρόνοια. Tαυτόχρονα, αφαιρούσε και το στρατιωτικό χαρακτήρα από ορισμένες πρόνοιες, αφού είναι αμφίβολο αν θα μπορούσαν όλοι οι απόγονοι ενός στρατιώτη προνοιαρίου να παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες ή ακόμη και σε τέτοια περίπτωση αν θα έφτανε η κληροδοτούμενη έκταση της πρόνοιας για τη συντήρηση όλων των απογόνων. Πιθανότατα ο Mιχαήλ H' επέτρεψε την κληρονομική μεταβίβαση του δικαιώματος σε ορισμένες περιπτώσεις. O σκοπός πάντως μιας τέτοιας καθολικής ή το πιθανότερο κατά περίπτωση αλλαγής στο θεσμό της πρόνοιας από το Mιχαήλ πρέπει να αποδοθεί στην προσπάθειά του να προσελκύσει και να διατηρήσει υποστηρικτές του θρόνου και προασπιστές του κράτους. Bέβαιο είναι ότι ως δικαίωμα των κληρονόμων παρέμεινε η νομή και όχι η κυριότητα επί των παραχωρημένων γαιών. Eίναι ωστόσο γνωστό ότι στο πέρασμα των τελευταίων αιώνων του Bυζαντίου υπήρξαν και περιπτώσεις που οι πρόνοιες έγιναν ιδιοκτησίες με πλήρη κυριότητα.