Οι γυναίκες

α κορίτσια στο Βυζάντιο δεν είχαν γενικά πρόσβαση στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση. Εξαίρεση αποτέλεσαν κάποιες περιπτώσεις γυναικών ευγενούς καταγωγής και μεγαλωμένες σε καλλιεργημένο κοινωνικό περιβάλλον, που ανέπτυξαν ιδιαίτερη πρωτοβουλία για τη μόρφωσή τους. Αυτό το πέτυχαν όχι με το να φοιτήσουν στα ανώτερα σχολεία και στις ανώτατες Σχολές, αφού αυτό δεν επιτρεπόταν, αλλά με το να μαθητεύσουν κοντά σε κάποιον ονομαστό λόγιο λαϊκό ή κληρικό ή ακόμη και μόνο με την προσωπική τους προσπάθεια και μελέτη την οποία βοήθησε η πρόσβαση που είχαν σε κάποια ιδιωτική βιβλιοθήκη. Κατόρθωσαν τελικά μ' αυτόν τον τρόπο να "επιβάλουν" και τη γυναικεία παρουσία στους πνευματικούς κύκλους της εποχής τους και να κερδίσουν την αναγνώριση των σύγχρονών τους διανοουμένων. Τέτοιες προσωπικότητες ήταν η Θεοδώρα Ραούλαινα Καντακουζηνή, η Eιρήνη Ευλογία Χούμναινα Παλαιολογίνα (κόρη του Νικηφόρου Χούμνου και χήρα του Δεσπότη Ιωάννη Παλαιολόγου), η Ειρήνη Μετοχίτη (κόρη του Θεόδωρου Μετοχίτη), η αυτοκράτειρα Ελένη Καντακουζηνή Παλαιολογίνα (κόρη του αυτοκράτορα Ιωάννη Στ' Καντακουζηνού και σύζυγος του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου).