Στοιχειώδης, ανώτερη και ανώτατη παιδεία

εκπαίδευση των παιδιών στην Ύστερη Βυζαντινή περίοδο ήταν οργανωμένη στις βασικές γραμμές που είχαν τεθεί στις προηγούμενες περιόδους.
Tις πρώτες λέξεις τις μάθαιναν όλα τα παιδιά στο σπίτι μέχρι τα έξι τους χρόνια με ευθύνη της μητέρας τους. Aπό την ηλικία των έξι πήγαιναν στο σχολείο όπου διδάσκονταν τα "ιερά γράμματα", δηλαδή το αλφάβητο, ορθογραφία, κανόνες γραμματικής και στοιχειώδη αριθμητική. Ως βάση για να διδάξουν αυτά τα πράγματα οι δάσκαλοι έπαιρναν χριστιανικά κείμενα και έτσι η διδασκαλία είχε χαρακτήρα περισσότερο θρησκευτικό. H πρωτοβάθμια αυτή εκπαίδευση διαρκούσε περίπου 4 με 5 χρόνια.
Στα έντεκα χρόνια τους τα αγόρια, μόνο αυτά των εύπορων οικογενειών και των μεγάλων πόλεων, είχαν πρόσβαση στην ανώτερη παιδεία, την "εγκύκλιο παιδεία". Αυτή περιλάμβανε τη διδασκαλία τεσσάρων μαθημάτων (γραμματικής, ποίησης, ρητορικής και απλών μαθηματικών) με βάση αυτή τη φορά κοσμικές και όχι θρησκευτικές πηγές. Η ανώτερη αυτή μόρφωση έδινε στα αγόρια τη δυνατότητα να διεκδικήσουν ένα κατώτερο κρατικό ή εκκλησιαστικό αξίωμα.
Για τα ανώτατα όμως κρατικά και εκκλησιαστικά αξιώματα απαιτούνταν ανώτατη μόρφωση που παρεχόταν μόνο στην πρωτεύουσα από την αυτοκρατορική αυλή και το Πατριαρχείο αντίστοιχα. Στην ανώτατη μόρφωση είχαν πρόσβαση μόνο γόνοι επιφανών οικογενειών του Bυζαντίου, γιοι ανώτατων αξιωματούχων και ανιψιοί ή προστατευόμενοι μητροπολιτών. Ο αυτοκράτορας τους έπαιρνε στην αυλή του και επέβλεπε την εκπαίδευσή τους από δασκάλους. Η εκπαίδευση βασιζόταν στη βαθύτερη και σοβαρότερη μελέτη ποίησης, ρητορικής, ιατρικής, φιλοσοφίας που είχε ως βάση το "Όργανο" του Αριστοτέλη και τέλος ανώτερων μαθηματικών, τα οποία ονομάζονταν "τετρακτύς", καθώς αποτελούνταν από τέσσερα διαφορετικά αντικείμενα: αριθμητική, αστρονομία, γεωμετρία και μουσική. Αν ήθελαν να καταλάβουν ανώτατα εκκλησιαστικά αξιώματα, οι μαθητές συνέχιζαν μετά τις σπουδές αυτές και ειδικεύονταν στη θεολογία.