[Ο χώρος του λιμανιού]
[Οι άνθρωποι των πόλεων-λιμανιών]

Τα πλοία ταξιδεύοντας παράκτια διάνυαν σε μια μέρα την απόσταση που χώριζε δύο λιμάνια. Τα λιμάνια χρησίμευαν σαν τόποι ανεφοδιασμού του πλοίου σε τρόφιμα και νερό, ενώ η αγορά τους αποτελούσε τόπο πώλησης του εμπορεύματος που μετέφεραν κι ευκαιρία γι' αγορά νέου. Μ' αυτό τον τρόπο, τα πλοία κέρδιζαν από τη διαφορά τιμών από λιμάνι σε λιμάνι, ενώ κατέληγαν στον προορισμό τους με διαφορετικό φορτίο απ' αυτό που είχαν, όταν ξεκίνησαν. Με τη στάση στο λιμάνι οι επιβάτες είχαν την ευκαιρία να δουν την πόλη, να εμπορευτούν ή να παραμείνουν εκεί. Σε περίπτωση ανάγκης, σταθμό για τα πλοία αποτελούσαν και οι όρμοι, που προσέφεραν καταφύγιο από τη κακοκαιρία ή την επιδρομή κάποιου πειρατικού πλοίου. Εξάλλου, το πλοίο πάντα μπορούσε να προμηθευτεί νερό από κάποια πηγή του όρμου.

Στους μεγάλους σταθμούς της θαλάσσιας συγκοινωνίας, τα λιμάνια, κατέληγαν χερσαίοι ή ποτάμιοι δρόμοι, που τα συνέεδεαν με την ενδοχώρα κάνοντάς τα σημαντικούς εμπορικούς κόμβους. Στο σημείο αυτό οι ταξιδιώτες άλλαζαν μεταφορικό μέσο, όταν ήθελαν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Οι πόλεις-λιμάνια, όπως η Σμύρνη, η Θεσσαλονίκη ή η Κωνσταντινούπολη, συγκέντρωναν το ενδιαφέρον του εμπορικού κόσμου, καθώς αποτελούσαν κομβικό σημείο στη διακίνηση των αγαθών.

Τα λιμάνια στις περισσότερες περιπτώσεις διέθεταν μια ξύλινη αποβάθρα, τη "σκάλα", όπου πλεύριζαν ιστιοφόρα για να φορτώσουν ή να ξεφορτώσουν. Σε κάποια είχαν χτιστεί πέτρινοι κυματοθραύστες, για την καλύτερη προστασία των καραβιών από την κακοκαιρία.

Επειδή λιμενικά έργα εκτελούνταν σε ελάχιστες περιπτώσεις, πολλά λιμάνια ήταν αβαθή και κατάφερναν να τα προσεγγίσουν μικρά μόνο πλοία. Τα μεγάλα αναγκάζονταν ν' αγκυροβολήσουν σε απόσταση από την ακτή και η φορτοεκφόρτωση γινόταν με μικρές βάρκες. Το ρόλο του φάρου έπαιζαν φανάρια ή φωτιές που άναβαν τη νύχτα σε κάποιο σημείο του λιμανιού.

Μια σειρά αξιωματούχων ήταν υπεύθυνοι για τη λειτουργία του λιμανιού, την καθαριότητα, τον υγειονομικό έλεγχο και την είσπραξη δασμών για την είσοδο και τον ελλιμενισμό των καραβιών. Οι καπετάνιοι έπρεπε να εφοδιάζονται με διάφορα έγγραφα, που τους επέτρεπαν την ελεύθερη κίνηση στις θάλασσες της ανατολικής Μεσογείου.

Εκτός από την πειρατεία, που λυμαινόταν τις θάλασσες της εποχής, οι επιδημίες, που συχνά μεταφέρονταν από λιμάνι σε λιμάνι με τα πλοία, ήταν ο δεύτερος μεγάλος εχθρός των πληρωμάτων και των κατοίκων των λιμανιών. Τα υγειονομικά μέτρα που λαμβάνονταν στην Aυτοκρατορία ήταν ελλειπέστατα κι ακόμα κι όταν υπήρχε πρόβλεψη, δεν τηρούνταν. Σε κάποια λιμάνια, όπως της Χίου, του Ηρακλείου, της Ύδρας, υπήρχαν λαζαρέτα, όπου τα πλοία μαζί με τα πληρώματα έμπαιναν σε καραντίνα για 8 ως 21 μέρες. Tα μέτρα όμως συχνά παραβιάζονταν, με αποτέλεσμα η αρρώστια να εξαπλώνεται στην πόλη και την ενδοχώρα.