Κατά την εξέταση των αιτίων και των όρων που καθόρισαν την εμφάνιση και την εξέλιξη μορφών συλλογικής δράσης ανάμεσα στους βαλκάνιους χριστιανούς υπηκόους της Aυτοκρατορίας κατά την περίοδο των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ, είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός των κεκτημένων και των προσδοκιών των κοινωνικών ομάδων που εξέφρασαν συλλογικά τα αιτήματά τους. Μιλώντας για κεκτημένα αναφερόμαστε σ' ένα σύνολο αξιών με κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό ή ιδεολογικό κατά περίπτωση χαρακτήρα, το οποίο μια κοινωνική ομάδα θεωρεί ως αυτονόητο, αναφαίρετο κτήμα της. Με τον όρο "προσδοκίες" εννοούμε ένα σύνολο αξιών, το οποίο μια κοινωνική ομάδα θεωρεί ότι δικαιούται να καρπωθεί, να ενσωματώσει στα κεκτημένα της. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο μεταβλητές είναι ευθέως ανάλογη με την πιθανότητα εμφάνισης κοινωνικών συγκρούσεων. Με άλλα λόγια: η δυσαρέσκεια των ανθρώπων με την κατάστασή τους, το συναίσθημα της καταπίεσης και της αδικίας και η προσπάθεια βελτίωσης της θέσης τους μέσω της ανάληψης συλλογικής δράσης είναι φαινόμενα που αυξάνονται όσο μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στα κεκτημένα και στις προσδοκίες τους.

H δυσαρέσκεια των ανθρώπων με την κατάσταση τους και η ανάληψη συλλογικής δράσης αυξάνεται όσο μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στα κεκτημένα και στις προσδοκίες τους.

Μια τέτοια εξέλιξη είναι ιδιαίτερα πιθανή σε συνθήκες ριζικών αλλαγών, όπως στην περίπτωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο του Τανζιμάτ, κατά την οποία οι μεταρρυθμίσεις κλόνισαν τις παραδοσιακές πολιτικές, κονωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές ισορροπίες. Τούτο προκάλεσε σε μερικές περιπτώσεις απώλεια κεκτημένων και σε άλλες υποβοήθησε τη διαμόρφωση νέων προσδοκιών. Η εγκόλπωση των εννοιών της "προόδου" και του "πολιτισμού" αρχικά από τα πνευματικά κινήματα των βαλκανικών λαών, κυρίως από το Νεοελληνικό Διαφωτισμό του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα, και ακολούθως από τον επίσημο κρατικό λόγο, όπως και η ανάληψη μεταρρυθμιστικού έργου με σκοπό τον "εκμοντερνισμό" της Aυτοκρατορίας, έφεραν στη σκηνή ένα ρεπερτόριο νέων προσδοκιών, η επίτευξη των οποίων όμως από κάποιες κοινωνικές ομάδες σήμαινε απώλεια κεκτημένων για κάποιες άλλες, ενώ αντίστροφα η υπεράσπιση των κεκτημένων των τελευταίων σήμαινε διάψευση των προσδοκιών των πρώτων. Aυτή η διαπλοκή παλαιών κεκτημένων και νέων προσδοκιών, παράδοσης και εκμοντερνισμού, ιδεολογίας και μεταρρύθμισης, καθόρισε τη μορφή της συλλογικής δράσης στα Βαλκάνια του 19ου αιώνα.