Oι ποιητές Χρίστο Μπότεφ (1848-1876) από το Καλοφέρ της Βουλγαρίας και Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879) από τη Λευκάδα είναι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι του επαναστατικού ρομαντισμού στα Βαλκάνια του 19ου αιώνα. Η ποίηση ήταν και για τους δύο όχι απλώς μια καλλιτεχνική δραστηριότητα αλλά μια μορφή πολιτικού ακτιβισμού. 'Oμως, ο αποδέκτης του ποιητικού τους οίστρου δεν ήταν μόνο το κοινωνικό σώμα αλλά πρωτίστως ο ίδιος ο εαυτός τους. Η ποίηση και ο βίος τους, όπως και οι δύο θέλησαν, συγχωνεύτηκαν σε μια συνολική στάση ζωής. Επικαλούμενοι ως νομιμοποιητική αρχή την ποιητική τους ιδιότητα, παρουσιάστηκαν στο κοινό ως τιμητές, ως εκφραστές της συνείδησης του έθνους.

Ο Χρίστο Μπότεφ υπήρξε μια εξέχουσα μορφή της βουλγαρικής διανόησης, ασχολήθηκε με την ποίηση αλλά και τη δημοσιογραφία και στηλίτευσε τα κακώς κείμενα της οθωμανικής εξουσίας και κοινωνίας.

O Μπότεφ, ηγετική μορφή της ριζοσπαστικής βουλγαρικής διανόησης στη Ρουμανία, δεινός χρήστης της ειρωνείας και του σαρκασμού, καταφέρθηκε στα ποιητικά και στα πολλά δημοσιογραφικά του κείμενα όχι μόνο κατά της οθωμανικής εξουσίας αλλά και ενάντια στην κοινωνική αδικία και υποκρισία εν γένει, ενσωματώνοντας στην κριτική του σοσιαλιστικές επιρροές. O Βαλαωρίτης, μέλος του επτανησιακού και, μετά την ένωση των νησιών με την Ελλάδα το 1864, του ελληνικού κοινοβουλίου, συνδύασε τον αδιάλλακτο αλυτρωτισμό με την κλεφταρματολική θεματολογία της ποίησής του. Ακολουθώντας τη γλωσσική παράδοση του Σολωμού την εποχή που ακόμη κυριαρχούσε η αρχαΐζουσα, απορρίπτοντας το συναισθηματισμό στην ποίηση και καυτηριάζοντας αυτό που εξελάμβανε ως εθνικό εφησυχασμό, ως παρακμή του πνεύματος του '21, επιζήτησε δάφνες εθνικού ποιητή με βάση τις πολιτικές και τις ποιητικές του επιλογές.

Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης συνδύασε την ποίηση με την πολιτική, αφού ήταν μέλος του ελληνικού κοινοβουλίου και αγωνίστηκε μέσω και των δύο για τον ελληνικό αλυτρωτισμό.

Από την άλλη ο Μπότεφ, εξυμνητής κι αυτός των χαϊντούκων, του βουλγαρικού αντίστοιχου των κλεφτών, οι οποίοι στην ποίησή του αναδεικνύονται σε πρότυπο του εξεγερμένου ανθρώπου, σφράγισε την ταύτιση ζωής και ποίησης με το θάνατό του. Το 1876 σκοτώθηκε από τους Oθωμανούς στη Βόρεια Βουλγαρία, επικεφαλής μιας ομάδας ενόπλων που είχαν εισβάλει από τη Ρουμανία στην οθωμανική επικράτεια με σκοπό να παρασύρουν τους Βουλγάρους σε εξέγερση.

Στην ποίηση του Μπότεφ και του Βαλαωρίτη συνδυάζεται η θεματολογία της εξέγερσης με το συχνό μοτίβο της εξύμνησης του νεκρού ήρωα, η ρομαντική ποιητική γλώσσα των έντονων αντιθέσεων με τα δάνεια από το δημοτικό τραγούδι. 'Ομως η εξέγερση, την οποία υμνούν, δεν είναι η ανυπακοή του κλέφτικου τραγουδιού αλλά μια στάση ζωής, απόρροια της εμμονής των δύο δημιουργών στην έννοια της ελευθερίας και του ηρωισμού. Στο πρόσωπο των εξεγερμένων τους ηρώων και οι δύο εξυμνούν την επαναστατημένη συνείδηση του ατόμου, ένα παράγωγο της οποίας είναι και η ίδια η ποιητική πράξη.