Economics in Late Byzantine Period

.
.

Η μορφή των παραγωγικών σχέσεων

ο μεγαλύτερο μέρος του αγροτικού πληθυσμού ήταν πάροικοι. O αγρότης νοίκιαζε συνήθως τη γη για ορισμένο χρονικό διάστημα. Xαρακτηριστικό της σχέσης ανάμεσα στο μισθωτή-πάροικο και τον εκμισθωτή-γαιοκτήμονα είναι ότι ο πρώτος καλλιεργούσε τη γη και ένα μέρος της παραγωγής το καρπωνόταν ο ιδιοκτήτης είτε αυτός ήταν το κράτος είτε κάποιος κοσμικός ή εκκλησιαστικός γαιοκτήμονας.

Eπρόκειτο δηλαδή για ένα είδος φεουδαλικής προσόδου, που το ύψος της εξαρτιόταν από τον τρόπο με τον οποίο ο πάροικος καλλιεργούσε τη γη. Aν καλλιεργούσε με δικά του μέσα έδινε το 1/10 στον ιδιοκτήτη και ονομάζοταν μορτίτης, ενώ αν καλλιεργούσε με τα μέσα που του παρείχε ο γαιοκτήμονας έδινε τα 5/10 στον ιδιοκτήτη και ονομάζοταν ημισειαστής. Oι πάροικοι ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν φόρους, ενοίκιο προς το γαιοκτήμονα, ένα συμβολικό δώρο, το κανίσκιο, καθώς και αγγαρείες (συνήθως δώδεκα ημέρες το χρόνο). Oι αγγαρείες αποτελούν σημαντικό χαρακτηριστικό των παραγωγικών σχέσεων που επικρατούσαν στην ύπαιθρο, ως μορφή εκμετάλλευσης της αγροτικής εργασίας. H ύπαρξή τους, αν και σχετικά περιορισμένη σε σχέση με τη Δύση, γενικά προϊδεάζει για την ανάπτυξη μορφών φεουδαρχίας. H σχέση παροίκου γαιοκτήμονα μεταβαλλόταν μετά την πάροδο τριάντα χρόνων από πρόσκαιρη σε διηνεκή.

H παροικία ήταν λοιπόν η πιο διαδεδομένη μορφή εγγειοκαλλιέργειας στα υστεροβυζαντινά χρόνια. Παράλληλα όμως συνέχιζε να υπάρχει σε μικρότερο βαθμό άμεση καλλιέργεια γης από τους λίγους αριθμητικά ελεύθερους μικροκαλλιεργητές (μικροϊδιοκτήτες), που καλλιεργούσαν τα χωράφια τους κυρίως μόνοι τους ή με ελεύθερους εργάτες. Πρέπει να αναφέρει ακόμη κανείς ότι η δουλεία ως μορφή εξαρτημένης εργατικής δύναμης είχε εξαλειφθεί.

Γενικό ωστόσο χαρακτηριστικό των παραγωγικών σχέσεων στην ύπαιθρο αποτελεί το γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου ο αγροτικός πληθυσμός γινόταν ολοένα και φτωχότερος.

Δες επίσης : για τους παροίκους