Πελοπόννησος

ετά την ήττα του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου στη μάχη της Πελαγονίας στα 1259 και την παραχώρηση των τεσσάρων κάστρων της Πελοποννήσου (Μυστρά, Μάνης, Μονεμβασιάς και Γερακιού) στο βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο, η νότια Πελοπόννησος πέρασε σταδιακά στα χέρια των Βυζαντινών. Από τα πρώτα τοιχογραφημένα σύνολα που συνδέονται με την παρουσία του βυζαντινού εκστρατευτικού στρατού στην περιοχή είναι οι Δγιοι Θεόδωροι στην Καφιόνα της Μάνης. Οι εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες, που τεχνοτροπικά συμβαδίζουν με τις εξελίξεις στη ζωγραφική των μεγάλων μητροπολιτικών κέντρων, εκπλήσσουν τον επισκέπτη αυτής της μικρής επαρχιακής εκκλησίας. Η κτητορική επιγραφή μας πληροφορεί πως πρόκειται για αφιέρωμα ανώτερων εκκλησιαστικών αξιωματούχων και σύμφωνα μ' αυτήν δημιουργήθηκαν "ηγεμονεύοντος.....εν τι χώρα της Πολλυπονίσου Κωνσταντίνου του σεβαστοκράτορος του Παλεολόγου" (sic.).
Ο καθηγητής Ν. Δρανδάκης, ο οποίος μελέτησε τις τοιχογραφίες, πρότεινε τη χρονολόγησή τους ανάμεσα στα έτη 1264-70, την περίοδο δηλαδή που ο αδερφός του Μιχαήλ Η΄Παλαιολόγου, ο σεβαστοκράτορας Κωνσταντίνος που αναφέρει η επιγραφή, βρισκόταν στην περιοχή επικεφαλής του εκστρατευτικού σώματος που επανέφερε την Πελοπόννησο κάτω από τη βυζαντινή κυριαρχία. Η εξαιρετική ποιότητα των τοιχογραφιών, που ανήκουν στο νέο ρεύμα της ογκηρής τεχνοτροπίας, είναι τέτοια που αποδόθηκαν από το Δρανδάκη σε κάποιο ζωγράφο που θα ανήκε στο εκστρατευτικό σώμα και θα ερχόταν από την Κωνσταντινούπολη. Οι νεοτεριστικές τάσεις της τέχνης διεισδύουν έτσι στην Πελοπόννησο, για να ριζώσουν στην τέχνη των νέων κέντρων όπως ο Μυστράς και εξελίσσονται παράλληλα με τα μεγάλα κέντρα ή μεταφράζονται σε ένα τοπικό ύφος που διατηρεί έντονα τις αναμνήσεις της υστεροκομνήνειας τέχνης, εξέλιξη που εντοπίζεται κυρίως στα μνημεία της Μάνης που πληθαίνουν στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα.