Ο 19ος αιώνας κλείνει χωρίς σημαντικές εξελίξεις στην ελληνική μουσική, με τις ιταλικές επιδράσεις σταθερά καθοριστικές στο έργο των ελλήνων μουσικών.

Στις αρχές όμως του 20ού αιώνα η γενικότερη ανανέωση και η αναζήτηση του εθνικού στίγματος σε κάθε τέχνη αγγίζει και τη μουσική. Με προηγούμενο και παράδειγμα τη δημιουργία εθνικής σλάβικης σχολής από τους ρώσους συνθέτες, οι οποίοι κατάφεραν να αξιοποιήσουν δημιουργικά ακριβώς τα στοιχεία της λαϊκής μουσικής τους παράδοσης, οι έλληνες συνθέτες επιχειρούν αυτή την εποχή να δημιουργήσουν και αυτοί μια εθνική μουσική σχολή.

Ο Γεώργιος Λαμπελέτ συνέγραψε μια θεωρητική μελέτη, Η εθνική μουσική, στην οποία αναδεικνύει την ωραιότητα της δημοτικής μουσικής και την αυθεντικότητά της ως ελληνικής έκφρασης. Μεταφέρει τις απόψεις του στην πράξη γράφοντας το μουσικό έργο Η Γιορτή, όπου αναπλάθει τα δημοτικά μουσικά μοτίβα.
Κύριος εκπρόσωπος της τάσης δημιουργίας εθνικής σχολής στη μουσική είναι ο Μανώλης Καλομοίρης, το έργο του οποίου θεωρείται ο πρώτος σταθμός στην ελληνική μουσική. Τα έργα του αποτελούν το ελληνικό παράδειγμα εθνικής μουσικής σχολής. Στα μελοδράματά του Το δαχτυλίδι της μάνας, Ο πρωτομάστορας, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και τα συμφωνικά του έργα, Συμφωνία της λεβεντιάς, Μηνάς ο ρέμπελος βρίσκουν μια νέα έκφραση η δημοτική μουσική παράδοση και οι ελληνικοί διαχρονικοί μύθοι.
Περισσότερο κλασικός ο Μάριος Βάρβογλης με τα έργα Η Αγία Βαρβάρα (μελόδραμα), Ποιμενική σουίτα και Ραψωδία (συμφωνικά) διακρίνεται για το λυρισμό του.