Η εξέγερση του 1850 στο Βιδίνι της Βουλγαρίας |
Tο καλοκαίρι του 1850 ο σχεδόν αποκλειστικά χριστιανικός αγροτικός πληθυσμός στο πασαλίκι του Βιδινίου στη ΒΔ Βουλγαρία, δίπλα στα σερβο-οθωμανικά σύνορα, κατέφυγε στα όπλα υπό την ηγεσία των κοινοτικών του αρχόντων. Η εξέγερση δεν είχε το χαρακτήρα επαναστατικής σύρραξης, μια που οι αγρότες τόνισαν εξαρχής ότι δε στρέφονταν ενάντια στο σουλτάνο αλλά στους τοπικούς ισχυρούς, τους αγάδες, μουσουλμάνους γαιοκτήμονες του πασαλικιού, και τους υπαλλήλους της επαρχιακής διοίκησης. Στις αιτήσεις τους προς το σουλτάνο τον διαβεβαίωναν για τη νομιμοφροσύνη τους, υπογράμμιζαν ότι κατέφυγαν στη βία μην έχοντας άλλο τρόπο να εκθέσουν τα παράπονά τους σ' αυτόν και του ζητούσαν να παρέμβει και να τους απαλλάξει από τις αυθαιρεσίες των υπαλλήλων και των εκμισθωτών των φόρων, όπως και από την καταπίεση που υφίσταντο από τους αγάδες, οι οποίοι ως κύριοι της γης απαιτούσαν από τους αγρότες την καταβολή δοσιμάτων και αγγαρείας. Η αντιπαράθεση των αγροτών με τους αγάδες είχε αρχίσει περίπου δέκα χρόνια πιο πριν, όταν, ύστερα από την προκήρυξη του Χάτι Σερίφ (Ηatt-i Serif) του Γκιουλχανέ (Gulhane) στα 1839, οι αγρότες αρνήθηκαν να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις των αγάδων με το επιχείρημα ότι ήταν αντίθετες με τις μεταρρυθμίσεις. Παράλληλα, η κατάργηση των τιμαρίων από το 1831 και η απόδοση της γης στους καλλιεργητές είχαν τροφοδοτήσει στους χωρικούς του Βιδινίου ανάλογες προσδοκίες. Η Πύλη όμως δίσταζε να ικανοποιήσει τους αγρότες αποδυναμώνοντας το μουσουλμανικό στοιχείο σε μια περιοχή που βρισκόταν δίπλα στη Σερβία και της οποίας η ύπαιθρος ήταν αποκλειστικά χριστιανική. Έτσι, οι κνεζ (knez), οι κοινοτικοί αρχηγοί των αγροτών, προχώρησαν στα 1841 σε μια συμφωνία με τους αγάδες που καθόριζε τις υποχρεώσεις των πρώτων προς τους δεύτερους. 'Oμως οι αγάδες, οι οποίοι ως προύχοντες της περιοχής και ως μέλη του επαρχιακού συμβουλίου μπορούσαν εύκολα να επηρεάζουν τις αποφάσεις της τοπικής διοίκησης, δε σεβάστηκαν τη συμφωνία. |
Ο χριστιανοί αγρότες του Βιδινίου ξεσηκώθηκαν ενάντια στην καταπάτηση των δικαιωμάτων τους από τους μουσουλμάνους μεγαλογαιοκτήμονες της περιοχής και τελικά μακροπρόθεσμα πέτυχαν την ικανοποίηση των προσδοκιών τους. |
Το
φρούριο Μπελογκρατζίκ στα σύνορα με τη Σερβία. Φωτογραφία Ασέν Τσιλινγκίροφ. Kunstdenkmaler in Bulgarien, εκδ. Deutscher Kunstverlag, 1983, εικ. ΙΙΙ. © Deutscher Kunstverlag |
Η εξέγερση του 1850 καταπνίγηκε γρήγορα, όμως η Πύλη αναγνώρισε ότι τα παράπονα των χωρικών ήταν δικαιολογημένα. Στην προσπάθειά της να αποκαταστήσει την ηρεμία σ' αυτή την ευαίσθητη συνοριακή περιοχή, επιχείρησε να ικανοποιήσει τους χωρικούς χωρίς να θίξει υπερβολικά τους γαιοκτήμονες και τελικά, ύστερα από πολλές παλινωδίες και δισταγμούς στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, παραχώρησε το μεγαλύτερο μέρος των γαιών των αγάδων στους καλλιεργητές. Στην έμμεση επιτυχία της εξέγερσης του 1850 δε συνέβαλε μόνο η μαζικότητά της, αποτέλεσμα της οργάνωσής της με βάση το στέρεο και πολύπλοκο κοινοτικό δίκτυο της περιοχής, αλλά και το γεγονός ότι οι αγρότες συνδύασαν αποτελεσματικά την παράδοση του "κύκλου της δικαιοσύνης," απευθυνόμενοι ως "ορφανά παιδιά" στο σουλτάνο-πατέρα, με επιχειρήματα που αντλούσαν τη νομιμότητά τους από τις μεταρρυθμίσεις, όπως το αίτημα για την κατάργηση της αγγαρείας. Η συλλογική δράση των αγροτών του Βιδινίου ήταν αποτέλεσμα περισσότερο απραγματοποίητων προσδοκιών παρά απολεσθέντων κεκτημένων. Tέλος, με την επιλογή της εξέγερσης ως μεθόδου δράσης χρησιμοποίησαν προς όφελός τους το μόνιμο εφιάλτη των Oθωμανών για επαναστατική σύρραξη, φέρνοντας τους τελευταίους αντιμέτωπους με τις ελπίδες και τους φόβους τους, τις προσδοκίες και τα κεκτημένα που προσπαθούσαν αντίστοιχα να πραγματοποιήσουν και να διασφαλίσουν με το Τανζιμάτ. |
[1] Τιμάρια: Γαίες, των οποίων οι πρόσοδοι (και όχι η κυριότητα) παραχωρούνταν στον σπαχή (sipahi) με αντάλλαγμα την εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων σε καιρό πολέμου. Η παραχώρηση ήταν ανακλητή και δε μεταβιβαζόταν απευθείας στους άρρενες απογόνους. Το τιμαριωτικό σύστημα, που θεωρείται ότι αποτέλεσε παλαιότερα τη βάση του οθωμανικού κρατικού οικοδομήματος, άρχισε να παρακμάζει από το 17ο αιώνα. |
[2] Πύλη (ή Υψηλή Πύλη): Ονομασία της οθωμανικής κυβέρνησης από την πύλη στην είσοδο του κτιριακού συμπλέγματος που στέγαζε τις κεντρικές διοικητικές υπηρεσίες της Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη. |
14/06/2000 | |||||||