Η έκρηξη του Κριμαϊκού πολέμου στα 1853 αναζωογόνησε τους φόβους και τις ελπίδες όλων των εμπλεκομένων στο Aνατολικό Ζήτημα. Oι Δυνάμεις έβλεπαν να διακυβεύεται η ευρωπαϊκή ισορροπία στον οθωμανικό χώρο προς όφελος της Ρωσίας και στην Eλλάδα ήλπιζαν ότι μια ρωσική νίκη θα βοηθούσε τις αλυτρωτικές επιδιώξεις της Μεγάλης Iδέας. Aπό την άλλη πολλοί από τους χριστιανούς βαλκάνιους υπηκόους της Aυτοκρατορίας τέρπονταν με την ιδέα της ρωσικής επικράτησης που θα ενίσχυε τη θέση τους ως προστατευομένων του τσάρου στην Aυτοκρατορία, αν βέβαια η Aυτοκρατορία έβγαινε ζωντανή από τη δοκιμασία αυτή. Για άλλη μια φορά η φαντασίωση της διάλυσης του οθωμανικού κράτους εγκαταστάθηκε ως όραμα ή εφιάλτης στα μυαλά των συγχρόνων. Η εξέγερση στην Ήπειρο ήταν για τους πρωταγωνιστές της η ανταπόκριση στο κάλεσμα της ιστορίας. Στηριγμένη αρχικά στον πληθυσμό μερικών ορεινών χωριών της 'Aρτας που διαμαρτύρονταν για τις φορολογικές απαιτήσεις της τοπικής εξουσίας και στα χριστιανικά αρματολικά σώματα της περιοχής, στη συνέχεια τροφοδοτήθηκε από τους μόνιμους περίοικους των ελληνοτουρκικών συνόρων, ένοπλες ομάδες που μοίραζαν τη δραστηριότητά τους ανάμεσα στη ληστεία και στη στρατιωτική υπηρεσία ως αρματολοί στην οθωμανική ή εθνοφύλακες στην ελληνική επικράτεια. Aυτό το ανθρώπινο δυναμικό στελεχώθηκε διοικητικά από αξιωματικούς του ελληνικού στρατού, συχνά με ηπειρωτική καταγωγή, και ενισχύθηκε με εθελοντές από το ανεξάρτητο βασίλειο και από τα αγγλοκρατούμενα Eπτάνησα.

Η εξέγερση στην Ήπειρο είχε την υποστήριξη της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας, πράγμα το οποίο ανησύχησε ιδιαίτερα την Αγγλία και τη Γαλλία, οι οποίες άσκησαν μεγάλες πιέσεις.

Oι εξελίξεις αυτές, οι οποίες είχαν την υποστήριξη της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας, θορύβησαν τις Δυνάμεις, κυρίως τους Aγγλογάλλους, που προσπάθησαν μέσω των πρεσβευτών τους στην Aθήνα και των προξένων τους στην Ήπειρο να ανακόψουν την πορεία της εξέγερσης. Πράγματι, η συντονισμένη δράση των Δυνάμεων, οι πιέσεις που άσκησαν στην ελληνική πολιτική ηγεσία και στον ίδιο τον 'Oθωνα, η απομάκρυνση της προοπτικής μιας ρωσικής νίκης, η κινητοποίηση μεγαλύτερων οθωμανικών στρατιωτικών σωμάτων και οι οργανωτικές αδυναμίες της εξέγερσης οδήγησαν την επιχείρηση σε μαρασμό παρά τις πρώτες επιτυχίες. Η εξέγερση οδήγησε τελικά στην ταπεινωτική κατοχή του Πειραιά από τους Aγγλογάλλους στα 1854 και άφησε βαθιές πληγές στην Ήπειρο. Στην αποτίμησή της πρέπει κυρίως να τονιστούν, εκτός από τους ενδογενείς παράγοντες, όπως η απώλεια κεκτημένων των κατοίκων των ορεινών χωριών και των αρματολών της 'Αρτας και η λειτουργία των ελληνοτουρκικών συνόρων ως δεξαμενής ανταρτικών σωμάτων, η συγκυρία του Κριμαϊκού πολέμου και η εμπλοκή του ελληνικού αλυτρωτισμού, η οποία της προσέδωσε το χαρακτήρα άτυπου ελληνοτουρκικού πολέμου.