Η διοικητική μεταρρύθμιση του νόμου του 1864 καθιέρωνε το βιλαέτι (vilayet) ως μείζονα διοικητική μονάδα στην Aυτοκρατορία, ενοποιούσε διοικητικά το χώρο και αποσκοπούσε στη στενότερη διοικητική εξάρτηση των επαρχιών από την πρωτεύουσα. Tα βιλαέτια ήταν μεγάλες διοικητικές μονάδες, οι οποίες διευθύνονταν από έναν υψηλό αξιωματούχο, το βαλή (vali). Oι παλιές διοικητικές μονάδες, τα σαντζάκια (sancak) και οι καζάδες (kaza), δεν καταργήθηκαν, αλλά είχαν μικρότερα περιθώρια αυτονομίας στα πλαίσια των βιλαετίων. Σ' αυτό συνέβαλαν και οι μοντέρνες τεχνικές επικοινωνίας του τηλεγράφου, των σιδηροδρόμων και των νέων αμαξιτών οδών (όπου κατασκευάστηκαν βέβαια), που καθιστούσαν αποτελεσματικότερο το διοικητικό έλεγχο. Στην κορυφή της πυραμίδας παρέμενε η Κωνσταντινούπολη, η Πόλη για τους Έλληνες, το Τσάριγκραντ (Carigrad: πόλη του τσάρου, του βασιλιά) για τους Σλάβους, κέντρο πραγματικής και συμβολικής εξουσίας, ενώ στο παραδοσιακό ιδεολογικό επίπεδο της θρησκευτικής κοσμολογίας η Iερουσαλήμ και η Μέκκα ήταν οι πρωτεύουσες της λατρείας και του προσκυνήματος για χριστιανούς και μουσουλμάνους αντίστοιχα.

Για τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο διοικητικό έλεγχο των επαρχιών της Αυτοκρατορίας, προβλέφθηκε από το νόμο του 1864 ο χωρισμός των περιοχών σε βιλαέτια (μεγάλες διοικητικές μονάδες).

Aπό την άλλη μεριά, ίσως τίποτε δε δείχνει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο ο οθωμανικός χώρος έγινε πεδίο εφαρμογής της ευρωπαϊκής πολιτικής, από την ίδρυση πολυάριθμων προξενείων στην Aυτοκρατορία εκ μέρους των Δυνάμεων, ακόμα και σε περιπτώσεις όπου η ύπαρξή τους δε δικαιολογούνταν από την παρουσία υπηκόων ή οικονομικών συμφερόντων των ευρωπαϊκών κρατών στις αντίστοιχες περιοχές. Η διοικητική ιεραρχία των διπλωματικών αποστολών ακολουθούσε την οθωμανική και την εκκλησιαστική, καθώς τα κατά τόπους προξενεία βρίσκονταν κατά κανόνα σε έδρες της κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης και υπάγονταν στις πρεσβείες στην πρωτεύουσα, όπως τα βιλαέτια και οι μητροπόλεις υπάγονταν στην Πύλη και στο Πατριαρχείο αντίστοιχα. 'Eτσι, το οθωμανικό διοικητικό οικοδόμημα αντικατοπτριζόταν ενμέρει στην εκκλησιαστική και διπλωματική ιεραρχία. Η ενότητα όμως, την οποία αναπαριστούσε στο χώρο η πυραμιδοειδής αυτή κατασκευή, κλυδωνιζόταν και έμελλε να καταρρεύσει από τη δράση κινημάτων, τα οποία απέβλεπαν στον κατακερματισμό της οθωμανικής ενότητας και στην οργάνωση νέων μηχανισμών ελέγχου του χώρου και των ανθρώπων.