Eισαγωγή

την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο παρατηρούμε την ανάμιξη εκπροσώπων της Εκκλησίας σε διάφορους τομείς της πνευματικής ζωής. Εκτός δηλαδή από αμιγώς θεολογικά κείμενα, κληρικοί γράφουν και έργα που αφορούν τους τομείς του δικαίου, της ιστοριογραφίας και της λογοτεχνίας.
Nομικού περιεχομένου είναι 219 επιστολές του αρχιεπισκόπου Aχρίδος Δημήτριου Xωματιανού καθώς και πολλές άλλες του αρχιεπισκόπου Ναυπάκτου Ιωάννη Απόκαυκου και του μητροπολίτη Κερκύρας Γεώργιου Bαρδάνη. Οι επιστολές αυτές απαντούν σε δικονομικά ή άλλα προβλήματα και έχουν επίσης λογοτεχνική αξία, καθώς είναι γραμμένες σε λόγια γλώσσα και με λογοτεχνικό ύφος.
Στον τομέα της ιστοριογραφίας ο Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος έγραψε την ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε δύο έργα: τα 18 βιβλία Εκκλησιαστικής ιστορίας για την περίοδο από την εμφάνιση του χριστιανισμού μέχρι το 610 και τη Διήγησις περί των επισκόπων Βυζαντίου και πατριαρχών πάντων Κωνσταντινουπόλεως που φτάνει χρονικά μέχρι και το 1309.
Τα λογοτεχνικά έργα που έχουμε από κληρικούς αυτής της περιόδου είναι επιστολές, λόγοι και βίοι αγίων. Οι συγγραφείς των πιο σημαντικών έργων από αυτά ήταν ο πατριάρχης Αθανάσιος Α', ο Ιωσήφ Βρυέννιος και ο μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μακάριος Χρυσοκέφαλος. Αλλά και λαϊκοί διακρίθηκαν στη συγγραφή ανάλογων έργων, όπως ο μέγας λογοθέτης Κωνσταντίνος Ακροπολίτης (γιος του Γεώργιου Ακροπολίτη), Σ' όλα αυτά τα έργα υπάρχουν υπαινιγμοί για τα σοβαρά εκκλησιαστικά και θεολογικά προβλήματα της εποχής, δηλαδή την Ένωση των Εκκλησιών και τις δογματικές διαφορές Ανατολής και Δύσης καθώς και την ησυχαστική έριδα.
Με πιο άμεσο τρόπο μιλούν για τα θέματα αυτά τα θεολογικά κείμενα της εποχής γραμμένα από τους Γρηγόριο Παλαμά, Γρηγόριο Ακίνδυνο, Φιλόθεο Κόκκινο, Γρηγόριο Β' Κύπριο, Δημήτριο Χρυσολωρά, τα αδέλφια Μάρκο και Ιωάννη Ευγενικό, τον καρδινάλιο Βησσαρίωνα και το Γεώργιο Γεννάδιο Σχολάριο.