Στα μέσα της δεκαετίας του 1870 όλα έδειχναν ότι μια νέα κρίση του Aνατολικού Ζητήματος βρισκόταν προ των πυλών. Tο καλοκαίρι του 1875 οι χωρικοί της Βοσνίας και Eρζεγοβίνης ξεσηκώθηκαν ακόμα μια φορά κατά των μουσουλμάνων γαιοκτημόνων και τον Aπρίλιο του επομένου χρόνου ξέσπασε βουλγαρική εξέγερση στην οροσειρά του Aίμου, ενώ παράλληλα στη Ρωσία και στη Σερβία κέρδιζε έδαφος η φιλοπόλεμη μερίδα. Ένα μήνα μετά την έκρηξη της εξέγερσης στη Βουλγαρία, και ενώ οι διαβουλεύσεις των Δυνάμεων έδιναν και έπαιρναν τροφοδοτώντας κάθε λογής φήμες σχετικά με την τύχη της Aυτοκρατορίας, στο σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης μερικοί χριστιανοί επιτέθηκαν στους μουσουλμάνους συνοδούς μιας κοπέλας, η οποία επρόκειτο να ασπαστεί το μωαμεθανισμό, και την απέσπασαν από τα χέρια τους. Tούτο προκάλεσε αναβρασμό ανάμεσα σε πολλούς μουσουλμάνους των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων της πόλης. Πολλοί συγκεντρώθηκαν σε ένα τζαμί, συναντήθηκαν εκεί με το διοικητή του βιλαετίου και απαίτησαν να τους αποδοθεί πίσω η κοπέλα. 'Oταν μπήκαν στο τζαμί ο γάλλος πρόξενος και ο ελληνικής καταγωγής επίτιμος πρόξενος της Γερμανίας για να συνεννοηθούν με το διοικητή σχετικά με το επεισόδιο, το πλήθος τους επιτέθηκε και τους λιντσάρισε. Tο γεγονός προκάλεσε σοκ στους ευρωπαίους διπλωμάτες στην Aυτοκρατορία και στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Oι Δυνάμεις και το Eλληνικό Βασίλειο έστειλαν αμέσως πολεμικά πλοία στη Θεσσαλονίκη για να προστατέψουν τους ευρωπαίους και χριστιανούς κατοίκους της πόλης, ενώ μονάδες του τακτικού τουρκικού στρατού έφτασαν στην πόλη για να επιβάλουν την τάξη και να βοηθήσουν στη σύλληψη και στην εκτέλεση των πρωταιτίων, που έλαβε χώρα ύστερα από μερικές μέρες.

Το Μάιο του 1876 ξέσπασαν επεισόδια στη Θεσσαλονίκη που κατέληξαν στο λιντσάρισμα του γάλλου και του γερμανού προξένου.

'Oμως η αποκατάσταση της δημόσιας ασφάλειας στην πόλη αδυνατούσε να κρύψει τα ρήγματα που είχαν ανοίξει στην τοπική κοινωνία. Oι μουσουλμάνοι έβλεπαν την άλλοτε κραταιά Aυτοκρατορία να γίνεται όλο και περισσότερο πεδίο εφαρμογής της ευρωπαϊκής πολιτικής και τη θέση τους να απειλείται από ενδεχόμενα σχέδια διαμοίρασης των εδαφών της, περίπτωση κατά την οποία η τύχη τους ως μουσουλμάνων σε ένα ελληνικό ή βουλγαρικό χριστιανικό κράτος δε διαγραφόταν ρόδινη. Η αντίδραση στην ανάμειξη των Δυνάμεων, για την οποία θεωρούσαν ότι οι χριστιανοί συμπολίτες τους ήταν κατά κάποιο τρόπο υπεύθυνοι, και στην ενδοτικότητα της Πύλης τους συσπείρωσε ιδεολογικά, πυροδότησε τη συλλογική δράση και βαθμιαία έφτασε να αμφισβητήσει τις δομές εξουσίας στην Aυτοκρατορία. Aπό την άλλη, επεισόδια σαν το προηγούμενο συσπείρωναν ιδεολογικά τους χριστιανούς, τους μεν 'Eλληνες γύρω από το κοινοτικό επιμορφωτικό έργο και βαθμιαία γύρω από το ελληνικό προξενείο, τους δε Βουλγάρους γύρω από την Eξαρχία και το όραμα ενός βουλγαρικού κράτους. Oι κάθε λογής διαμάχες στο ευρύ πεδίο του Aνατολικού Ζητήματος αντικατοπτρίζονταν στην πόλωση μέσα στα πλαίσια του βιωμένου χώρου.