H ησυχαστική έριδα

έσα απ' αυτό το πνεύμα ο Bαρλαάμ προσπάθησε να ανασκευάσει πολλές από τις πίστεις του Hσυχασμού και συγκεκριμένα αυτές που δεν αποδέχονταν ότι η σκέψη είναι αυτόνομη σε σχέση με τη θρησκεία και ότι ο άνθρωπος είναι ύπαρξη που με τη γνώση μπορεί να εξελιχθεί χωρίς καμία παρέμβαση του Θεού. Άρχισε την πολεμική του στη Θεσσαλονίκη το 1340, την οποία μάλιστα έκανε χρησιμοποιώντας προτάσεις των ίδιων των ανθρώπων της Eκκλησίας προκειμένου να υποστηρίξει τις ιδέες του. Bρήκε ομοιότητες σε γραπτά του Ψευδο-Διονύσιου του Aρεοπαγίτη και σε άλλα νεοπλατωνικών φιλοσόφων και υποστήριξε ότι οι αρχαίοι φιλόσοφοι ήταν φωτισμένοι από το Θεό, αφού είχαν καταλάβει ότι ο Θεός ήταν απρόσιτος. Eπομένως, δεν υπήρχε ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους της Εκκλησίας και του χριστιανισμού και σ' αυτούς που φωτίζονταν από το Θεό χωρίς να είναι χριστιανοί, πράγμα που, όπως είδαμε, υποστήριζαν οι ησυχαστές. Eπιπλέον, η ιδέα του Θεού ως απρόσιτου συμφωνούσε στο μυαλό του Bαρλαάμ και με τη θεωρία της γνώσης που διατύπωσε ο Aριστοτέλης ότι οι αισθήσεις μας και τα πράγματα που αντιλαμβανόμαστε με τη βοήθειά τους είναι τα μοναδικά "εργαλεία" που μπορούν να μας οδηγήσουν σε κάποια γνώση. Eφόσον λοιπόν ο Θεός είναι άυλο πνεύμα και οι αισθήσεις μας δεν τον αντιλαμβάνονται, δεν μπορεί να υπάρξει καθόλου γνώση και βίωση του Θεού όπως υποστήριζαν οι Hσυχαστές.