Eκκλησιαστική αρχιτεκτονική και
Oρθόδοξη Λειτουργία
Η
διαρρύθμιση του ναού έχει λειτουργική σημασία. Η ορθόδοξη
Λειτουργία περιλαμβάνει δύο κύριες πομπές των κληρικών,
τη Μικρή και τη Μεγάλη Είσοδο. Το πρώτο μισό της λειτουργίας,
η αποκαλούμενη Λειτουργία του Λόγου, αρχίζει με τη Μικρή Είσοδο,
στην οποία ο διάκονος συνοδευόμενος από τους ιερείς μεταφέρει
το ευαγγέλιο από την αγία τράπεζα στον κυρίως ναό και πίσω
πάλι στην αγία τράπεζα, μέσα από το κεντρικό άνοιγμα του
φράγματος
του πρεσβυτερίου.
Το δεύτερο μισό της λειτουργίας, η Θεία
Ευχαριστία, ξεκινά με τη Μεγάλη Είσοδο. Το δισκάριο και το
δισκοπότηρο, που περιέχουν τον άρτο και τον οίνο της Θείας
Ευχαριστίας, μεταφέρονται από την
πρόθεση στον κυρίως ναό και
μέσω του φράγματος του πρεσβυτερίου στην αγία τράπεζα. Τοπικά
λειτουργικά έθιμα επηρέασαν τη διάταξη των αρχιτεκτονικών
στοιχείων του ναού. Στη Συρία, απέναντι από το ιερό υπήρχε
μία πεταλόσχημη εξέδρα, το συριακό
βήμα,
το οποίο ορθώνεται στο κέντρο του κεντρικού κλίτους. Στη διάρκεια
της Λειτουργίας του Λόγου, οι κληρικοί παρέμεναν στο βήμα, όπου διάβαζαν τις περικοπές, έψελναν και τελούσαν τις λιτανείες. Μετά την εναπόθεση των Τιμίων Δώρων στην αγία τράπεζα, οι κληρικοί κατέρχονταν
από το βήμα και εισέρχονταν στο ιερό, όπου τελούνταν η Θεία
Ευχαριστία. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των συριακών εκκλησιών
ήταν η τοποθέτηση των παστοφορίων (πρόθεση και
διακονικό) εκατέρωθεν
του ιερού βήματος. Σε άλλες περιοχές, στη διάρκεια των Πρώιμων Bυζαντινών
χρόνων, η πρόθεση και το διακονικό πλαισίωναν το
νάρθηκα
στο δυτικό άκρο της εκκλησίας. Και οι τρεις χώροι ορίζονταν από έναν ευθύ
τοίχο. Η πρόθεση λειτουργούσε ως λειψανοθήκη, ενώ στο διακονικό φυλάσσονταν τα ιερά σκεύη (σκευοφυλάκιο).
Το συριακό έθιμο του διαχωρισμού των αντρών από τις γυναίκες
(οι άντρες στέκονταν μπροστά από το βήμα, οι γυναίκες πίσω
του) οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπήρχαν δύο θύρες
στο νότιο τοίχο του κτηρίου.
|