ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ
Iερουσαλήμ     Bηθλεέμ     Mονή Aγίου Σάββα     Mονή Mαρτυρίου     Mονή Σινά

Οι Άγιοι Τόποι: Iερουσαλήμ
  Ανάμεσα στις πολλές ιερές τοποθεσίες της Παλαιστίνης που σχετίζονται με τη ζωή του Χριστού, η Ιερουσαλήμ επρόκειτο να γίνει ένα σημαντικό προσκυνηματικό κέντρο με πολυάριθμες εκκλησίες, μαρτύρια, λείψανα και ξενώνες για τους χιλιάδες χριστιανούς προσκυνητές και επισκέπτες. Η πιο σημαντική εκκλησία ήταν ο ναός του Πανάγιου Τάφου, που χτίστηκε από τον Κωνσταντίνο Α' μεταξύ 326 και 335, στον τόπο που σύμφωνα με την παράδοση σταυρώθηκε και ενταφιάστηκε ο Ιησούς.
  Το μνημειώδες συγκρότημα βρίσκεται ανάμεσα στον έμβολο και στη Χριστιανική οδό, στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης. Περιλάμβανε ένα αίθριο, μία βασιλική, ένα δεύτερο περίστυλο αίθριο ( γνωστό και ως Ιερός Κήπος) και τη ροτόντα της Αναστάσεως, στον άξονα ανατολής-δύσης. Τρεις είσοδοι (τρίβηλο) οδηγούσαν από το αίθριο στη βασιλική. Τέσσερις σειρές κιόνων χώριζαν τη βασιλική σε πέντε κλίτη. Η αψίδα του ιερού κοιτούσε προς τα δυτικά, προς τον Τάφο, και όχι προς τα ανατολικά, όπως αργότερα επικράτησε στους χριστιανικούς ναούς. Η ροτόντα της Αναστάσεως ήταν ένα ημικυκλικό στεγασμένο κτήριο (διάμετρος 35 μέτρα) με τρεις αψίδες. Στο κέντρο της ροτόντας το λαξευμένο στο βράχο Τάφο περιέκλειαν κυκλικά τέσσερις ομάδες των τριών κιόνων, οι οποίες εναλλάσσονταν με τέσσερα ζεύγη τετράγωνων πεσσών. Τον Τάφο κάλυπτε κιβώριο, στο οποίο έκαιγαν καντήλες μέρα και νύχτα. Το λάδι τους θεωρούνταν ότι είχε θαυματουργές θεραπευτικές ιδιότητες και συγκεντρωνόταν σε μικρές μολύβδινες φιάλες (ampullae), για να πουληθεί στους πιστούς. Στη νοτιοανατολική γωνία του περίστυλου αιθρίου βρισκόταν ο βράχος του Γολγοθά, τον οποίο στέγαζε ένα κιβώριο στηριζόμενο σε τέσσερις πεσσούς.
  Ο Κωνσταντίνος επίσης ίδρυσε μία εκκλησία στο όρος των Ελαιών, στα ανατολικά της Ιερουσαλήμ. Αρκετές άλλες εκκλησίες ανεγέρθηκαν τον 5ο αιώνα, ανάμεσά τους ο ναός της Ιεράς Σιών στο όρος Σιών και ο ναός της Αναλήψεως στο όρος των Ελαιών. Η αυτοκράτειρα Ευδοκία επένδυσε σημαντικά ποσά στην ανάπτυξη της πόλης από τις αρχές του 440 μέχρι το θάνατό της το 460. Ένα μαρτύριo για τον άγιο Στέφανο και μία επέκταση του τείχους της πόλης προς το όρος Σιών κατασκευάστηκαν κατόπιν εντολής της.
  Στο οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού ανήκε η ίδρυση της Νέας Εκκλησίας και η επέκταση του εμβόλου. Η Νέα ήταν μία τεράστια βασιλική αφιερωμένη στην Παναγία, η οποία εγκαινιάστηκε το 543. Τα λείψανα του ναού έχουν μήκος εκατό μέτρα και πλάτος πενήντα δύο, καθιστώντας την τη μεγαλύτερη γνωστή βασιλική στην Παλαιστινή. Σύμφωνα με τον Προκόπιο, ο ναός περιβαλλόταν από στοές και μπροστά του υπήρχε ένα μεγάλο περίστυλο αίθριο, μία κυκλική αυλή και μία πύλη. Άλλες γραπτές πηγές αναφέρουν μία μονή, έναν ξενώνα, ένα νοσοκομείο και μία βιβλιοθήκη και οι ανασκαφές αποκάλυψαν μία μεγάλη δεξαμενή νερού κάτω από τα θεμέλια του ναού. Η Νέα ήταν πράγματι ένα συγκρότημα μνημειακών διαστάσεων, η εκτέλεση του οποίου ανατέθηκε στο Θεόδωρο, αρχιτέκτονα από την Κωνσταντινούπολη.

 
Δες επίσης: Πολεοδομία, Kέντρα προσκυνήματος