Γλυπτική και Aρχιτεκτονική
  Η γλυπτική που σώζεται από τους Πρώιμους Bυζαντινούς χρόνους σχετίζεται περισσότερο με την αρχιτεκτονική. Μεγάλος αριθμός ανάγλυφων δομικών στοιχείων, όπως κιονόκρανα, γείσα, επιστύλια, παραστάδες, υπέρθυρα και πλέγματα παραθύρων συνέβαλαν και στον εξωραϊσμό των κτηρίων. Τα λειτουργικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως το φράγμα του πρεσβυτερίου, ο άμβωνας και η αγία τράπεζα, κατασκευάζονταν επίσης από ανάγλυφο λίθο. Τον 4ο και 5ο αιώνα, τα ρωμαϊκά μοτίβα ήταν ακόμη σε χρήση. Τα κιονόκρανα ήταν κορινθιακού τύπου, με έλικες στις άνω γωνίες και μεγάλα φύλλα ακάνθων χαμηλότερα. Η επεξεργασία τους, όμως, κατέληξε σταδιακά να γίνει εξαιρετικά τυποποιημένη και συμμετρική και το μάρμαρο σκαλιζόταν τόσο βαθιά που τελικά έδινε την εντύπωση "δαντέλας".
  Τον 6ο αιώνα, τα παραδοσιακά ρωμαϊκά μοτίβα εμπλουτίστηκαν με ανατολικά διακοσμητικά στοιχεία (περσικά, της περιόδου των Σασσανιδών), όπως οι φοίνικες, οι χουρμαδιές και τα παγόνια στα γλυπτά του ναού του Αγίου Πολυεύκτου. Καλαθοειδή, με επιθήματα και "πτυχωτά" κιονόκρανα, πυκνές κληματίδες και γεωμετρικά σχέδια κοσμούσαν τον Άγιο Πολύευκτο, τους Άγιους Σέργιο και Βάκχο, την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη καθώς και αρκετές επαρχιακές εκκλησίες. Οι "διάλιθοι" κορμοί κιόνων με ένθετες χρωματιστές πέτρες και υαλόμαζα αποτελούσαν μία άλλη σημαντική μορφή διακόσμησης.
  Τα χαρακτηριστικά βαθυσκάλιστα κιονόκρανα του Αγίου Πολυεύκτου έχουν τα αντίστοιχά τους στην Αγία Σοφία και στον Άγιο Βιτάλιο στη Ραβένα. Μετά την ολοκλήρωση του ναού της Ιουλιανής Ανικίας το ίδιο εργαστήριο προσλήφθηκε από τον Ιουστινιανό για την Αγία Σοφία. Μερικοί από τους γλύπτες μπορεί να είχαν ταξιδέψει στη Ραβένα, για να εργαστούν στην κατασκευή του Αγίου Βιταλίου (που άρχισε το 521 αλλά δεν ολοκληρώθηκε πριν το 547). Κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη (το 526), ο Εκκλήσιος, επίσκοπος Ραβένας (521-531), ίσως να επισκέφτηκε το ναό του Αγίου Πολυεύκτου, που τότε ήταν ακόμα υπό κατασκευή, και να συζήτησε την πιθανότητα ανάθεσης στο ίδιο εργαστήριο του έργου στο ναό της Ραβένας. Είναι πιθανόν τα κιονόκρανα του Αγίου Βιταλίου να είχαν μεταφερθεί από τα λατομεία της Προκοννήσου σε ακατέργαστη μορφή, για να τα επεξεργαστούν επιτόπου. Η μετακίνηση ενός εργαστηρίου τεχνιτών στις ακτές της Αδριατικής δηλώνεται επιπλέον από αρκετά κιονόκρανα στη Ραβένα, το Παρέντιο (σημ. Porec, Κροατία), το Σπάλατο (σημ. Split, Κροατία) και τα Σάλωνα (σημ. Solin, Κροατία). Όλα έχουν στις γωνίες πτηνά με ευρύ στήθος, τα οποία έχουν λαξευθεί με τρόπο όμοιο με αυτό των παγονιών του Αγίου Πολυεύκτου, καθώς και άλλα χαρακτηριστικά που τα συνδέουν με το ναό της πρωτεύουσας.
  Το μάρμαρο αποτελούσε δημοφιλές υλικό για το γλυπτό διάκοσμο και συγχρόνως ήταν σύμβολο γοήτρου. Διάφοροι τύποι, συμπεριλαμβανομένων κάποιων εξωτικών έγχρωμων ειδών, εξορύσσονταν από τις ακτές της Μεσογείου και μεταφέρονταν με ειδικά πλοία: κόκκινος πορφυρίτης από την Αίγυπτο, πράσινο μάρμαρο (verde antico) από τη Θεσσαλία, κίτρινο μάρμαρο από την Τυνησία. Το υπόλευκο με φλεβικό ιστό μάρμαρο της Προκοννήσου, στη θάλασσα του Μαρμαρά, χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην Κωνσταντινούπολη και στις γειτονικές επαρχίες. Τα ακατέργαστα τεμάχια του μαρμάρου που εξάγονταν ακολουθούσαν οι γλύπτες, οι οποίοι ολοκλήρωναν τη διακόσμηση επιτόπου σύμφωνα με τη μητροπολιτική τεχνοτροπία. Όταν δεν υπήρχε διαθέσιμο μάρμαρο, χρησιμοποιούνταν τοπικός λίθος, στον οποίο κατάφερναν, συχνά με εξαιρετική ικανότητα, να αποδώσουν τις σύγχρονες τάσεις της γλυπτικής. Δομικά στοιχεία συνήθως κατασκευάζονταν κατόπιν παραγγελίας, αλλά η έλλειψη κεφαλαίων ή/και υλικών κατά περιπτώσεις υπαγόρευε τη χρήση των ήδη υπαρχόντων, τα οποία αποσπώνταν από λεηλατημένους αρχαίους ναούς και παλαιότερες ανακαινισμένες εκκλησίες (spolia). Ως συνέπεια, κίονες και κιονόκρανα διαφορετικών μεγεθών και σχημάτων κοσμούσαν σημαντικούς ναούς, όπως τον Άγιο Δημήτριο στη Θεσσαλονίκη και την Αγία Σοφία, και αποτελούσαν απόδειξη της αυξανόμενης απομάκρυνσης από τις κλασικές αναλογίες.